Nam Đàn là huyện đồng bằng nửa đồi núi, dân số năm 2017 là 159.850 người, cách trung tâm thành phố Vinh khoảng 20km về phía Tây-Nam. Trong những năm qua kinh tế tăng trưởng khá, đời sống nhân dân có bước cải thiện, cơ sở  kết cấu hạ tầng được tăng cường, hoạt động văn hóa xã hội có nhiều chuyển biến tích cực...  nhờ có sự quan tâm chỉ đạo của Sở KHCN, sự lãnh đạo điều hành của Huyện Uỷ, HĐND, UBND huyện trong việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất và hoạt động KHCN trên toàn huyện, có sự hỗ trợ các cơ chế chính sách phát triển sản xuất của tỉnh và huyện.  Cơ sở hạ tầng từng bước được khắc phục và hoàn thiện đã phát huy tác dụng tạo điều kiện thuận lợi cho công tác hoạt động KHCN và nhận thức của nông dân ngày càng cao và việc ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào trong sản xuất ngày càng nhiều.

Trong những năm qua, nông nghiệp Nam Đàn đã có những chuyển biến rõ rệt, sản lượng nông sản sản xuất ra hàng năm ngày càng được nâng cao. Tuy nhiên, người nông dân sản xuất ra sản phẩm chủ yếu dành cho tiêu dùng trực tiếp; hệ thống thị trường tiêu thụ nông sản của huyện còn nhỏ bé, chưa tương xứng với khả năng sản xuất nông nghiệp, xây dựng thương hiệu, tìm kiếm thị trường và giá bán tốt hơn cho sản phẩm nông nghiệp đối với những thị trường khó tính còn rất hạn chế.

Trên địa bàn huyện Nam Đàn hiện có nhiều sản phẩm truyền thống và đặc trưng như tương Nam Đàn, bột sắn dây, hồng ngâm, tinh bột nghệ, chanh quả, thịt me Nam Nghĩa, dê Cầu Đòn, gà đồi Nam Thái, rượu Làng Sen, dầu lạc… Nhu cầu về sắn dây ngày nay rất lớn và dùng nhiều trong đông y (cát căn thuốc chữa bệnh), tinh bột sắn dây dùng làm nước giải khát trong cả mùa hè nắng nóng rất phổ biến hiện nay và là thuốc giảm sốt khi bị cảm…  Hiện nay, ngoài việc tự trồng và nhân giống sắn dây, hầu hết các hộ trên địa bàn huyện Nam Đàn đều tự chế biến tinh bột để phục vụ nhu cầu thị trường. Theo bà con nông dân, sắn dây là loại cây trồng truyền thống với nhiều ưu điểm: dễ trồng, ít tốn công chăm sóc, sạch sâu bệnh, năng suất cao, chi phí đầu tư thấp, tự nhân giống cho các vụ liền kề, hợp với mọi chân đất, khả năng chịu hạn tốt, nhất là đất đồi vệ cao. Vì sắn dây có mùa vụ nên các hộ dân thường bắt đầu trồng từ tháng giêng âm lịch và thu hoạch vào dịp cuối năm và sau đó thu mua, chế biến đến tháng 4 năm sau.

Hiện trên địa bàn có khoảng 365 hộ chuyên sản xuất chế biến tinh bột sắn để phục vụ nhu cầu thị trường. Tuy nhiên, từ hàng chục năm nay người dân ở đây vẫn sản xuất bằng phương pháp nông nghiệp truyền thống, mà chưa có tư duy gây dựng thương hiệu riêng cho nông phẩm. Từ thực trạng đó, huyện Nam Đàn đang phối hợp với Tổ chức JICA của Nhật Bản xây dựng thương hiệu, đăng ký bảo hộ sở hữu trí tuệ bột sắn dây trong năm 2017 nhằm nâng cao thu nhập cho bà con. Đồng thời đây là sản phẩm phục vụ cho phát triển du lịch của địa phương thông qua việc triển khai mô hình xây dựng và đăng ký bảo hộ nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm "Bột sắn dây Nam Đàn", được thực hiện tại Hợp tác xã Nam Anh, xóm 5, xã Nam Anh, huyện Nam Đàn.

Với kinh phí để thực hiện mô hình là 65.000.000 đồng do ngân sách KH&CN hỗ trợ, việc xây dựng và đăng ký bảo hộ thành công nhãn hiệu tập thể cho sản phẩm "Bột sắn dây Nam Đàn" đã góp phần khẳng định được vị thế của sản phẩm trên thị trường trong và ngoài tỉnh. Mô hình thành công đã tạo điều kiện rất lớn cho hoạt động xúc tiến, quảng bá và tiêu thụ sản phẩm. Sau khi sản phẩm được xây dựng nhãn hiệu và đăng ký bảo hộ sản lượng sản xuất của sản phẩm đã tăng gấp 03 lần so với trước đó, năm 2017 sản lượng đạt 20 tấn và năm 2018 đạt sản lượng 26 tấn, tạo việc làm ổn định cho 15 xã viên của HTX với thu nhập bình quân đầu người từ 4-5 triệu đồng/người/tháng. Đây là mô hình cho hiệu quả lớn cả về mặt kinh tế và xã hội, góp phần duy trì và phát triển các sản phẩm đặng trưng của địa phương. Đến nay, mô hình đang được triển khai nhân rộng trên địa bàn huyện.

Theo ông Hồ Viết Tư, người dân chuyên sản xuất bột sắn dây ở xóm 9, xã Nam Anh, huyện Nam Đàn, hiện trên địa bàn có nhiều hộ chuyên thu mua và chế biến tinh bột sắn dây. Nhà làm nhiều thì mỗi năm thu mua trên dưới 50 tấn củ sắn dây, chế biến được khoảng 9 - 10 tấn tinh bột sắn khô, thu nhập khoảng 100 triệu đồng. Hộ làm ít từ 30 - 35 tấn củ tươi, trừ mọi chi phí lãi trên 50 triệu. Trước đây do sản xuất manh mún, nhỏ lẻ nên tiêu thụ cũng chỉ nội huyện. Với sự giúp đỡ của các cấp các ngàng, sau khi mô hình triển khai, Bột sắn dây Nam Đàn đã được đăng ký thương hiệu, nhãn mác tiến tới mở rộng thị trường trong cả nước nhằm nâng cao giá trị sản phẩm, tăng thu nhập hơn nữa cho người làm nghề.

 Đây cũng là cơ sở để Nam Đàn tiếp tục triển khai việc xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm đặc trưng của Nam Đàn nhằm từng bước thay đổi tư duy sản xuất của người dân, hình thành nên các vùng chuyên canh, vùng nguyên liệu tập trung và các sản phẩm nông sản đặc trưng riêng biệt của địa phương Nam Đàn, nâng cao đời sống và thu nhập cho người dân, góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng huyện Nam Đàn thành huyện nông thôn mới kiểu mẫu của cả nước.

Trần Văn Phú