Ở nước ta, sen được trồng dọc từ bắc vào nam. Hoa sen không chỉ là quốc hoa, là biểu tượng của sự thanh cao mà mỗi bộ phận của cây sen, hoa sen đều có giá trị dinh dưỡng và chữa bệnh. Trong đông y, mỗi bộ phận của sen đều có giá trị chữa được một số bệnh thường gặp.

Sen  trồng ở Nghệ An có đặc trưng riêng mà không phải ở đâu cũng có, đó là chất lượng của cây sen rất tốt, hạt sen tuy không to nhưng có vị rất bùi và đậm đà, lá sen dày, hương sen thơm, cánh hoa dày, Hàm lượng các chất trong hạt cao hơn so với ngó sen, trong đó hàm lượng tinh bột cuả hạt là 58%, vitamin C là 60,72 mg%. Trong lá và tâm sen đều chứa ancaloit với nhiều thành phần khác nhau. Hàm lượng ancaloit trong tâm là 0,89% còn trong lá là 1,10 % và cao hơn các tài liệu đã công bố (0,77 - 0,84%). Bởi vậy, các nhà khoa học ở Viện Sinh hóa và Môi trường (Đại học sư Vinh) đã triển khai nghiên cứu các sản phẩm chế biến từ cây sen bằng việc ứng dụng các tiến bộ KHKT. Nhiệm vụ khoa học này đã được Hội đồng KH&CN cấp tỉnh thông qua và đánh giá cao ý nghĩa trong thực tiễn sản xuất để trở thành sản phẩm hàng hóa phục vụ người dân và khách du lịch.

 

Các sản phẩm chế biến từ sen

 

Nhiệm vụ chính của nhóm nghiên cứu là xây dựng quy trình công nghệ chế biến các sản phẩm (hạt sen sấy khô ăn liền, bột dinh dưỡng hạt sen, bột matcha từ lá sen, ngó sen dầm giấm, trà ướp hoa sen sấy nguyên bông, quy trình sản xuất bột hòa tan có chứa các hoạt chất có giá trị dược lý) từ cây sen ở Nghệ An

Trong đó, mục đích nghiên cứu là ứng dụng tiến bộ KHKT để sản xuất và đánh giá các sản phẩm từ cây sen trồng ở Nghệ An, từ đó đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh các sản phẩm từ sen. Và xây dựng quy trình công nghệ và thiết bị sản xuất một số sản phẩm từ cây Sen trồng ở Nghệ An đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm, tạo ra sản phẩm hàng hóa có giá trị kinh tế để phát triển tiêu thụ trên thị trường góp phần bảo tồn và phát triển văn hóa du lịch tại tỉnh Nghệ An.

 

Sản phẩm của quy trình công nghệ chế biến trà ướp hoa sen nguyên bông

 

Để thực hiện nhiệm vụ này nhóm nghiên cứu đã sử dụng các hệ thống thiết bị hiện đại và tiên tiến nhất hiện nay trong công nghệ chế biến và sản xuất thực phẩm như: công nghệ sấy thăng hoa, công nghệ sấy lạnh, công nghệ sấy chân không, công nghệ nghiền bột siêu mịn… Chính vì vậy, sản phẩm sản xuất thử nghiệm đạt chất lượng và giá trị cảm quan cao, màu sắc và mùi vị sản phẩm cao hơn nhiều sao với các sản phẩm bày bán trên thị trường.

Địa điểm triển khai sản xuất thử nghiệm các sản từ cây sen trồng ở Nam Đàn và các vùng lân cận được thực hiện tại Phòng thí nghiệm Công nghệ chế biến thực phẩm, trường Đại học Vinh, với đầy đủ máy móc thiết bị hiện đại.

Qua thời gian nghiên cứu, nhóm đã triển khai thành công các quy trình công nghệ chế biến cho 6 sản phẩm chế biết từ cây sen đó là: Xây dựng quy trình công nghệ chế biến bột dinh dưỡng từ hạt sen; Xây dựng quy trình công nghệ chế biến hạt sen sấy khô ăn liền; Xây dựng quy trình công nghệ chế biến bột matcha từ lá sen; Xây dựng quy trình công nghệ chế biến ngó sen muối; Xây dựng quy trình công nghệ chế biến trà ướp hoa sen nguyên bông; Xây dựng QTCN sản xuất bột hòa tan có chứa các hợp chất có hoạt tính sinh học từ lá sen.

Với sự đội ngũ cán bộ khoa học chất lượng cao và sự đầu tư thiết bị khá hiện đại của Trường Đại học Vinh hợp tác cùng các hộ dân và Công ty nông dược Thành Vinh đã sản xuất thử nghiệm được các sản phẩm từ cây sen có chất lượng cao, mang lại hiệu quả kinh tế gấp 5 lần so với trồng lúa, giúp các hộ dân yên tâm trong việc đầu tư trồng nguyên liệu cây sen thay thế cho cây lúa để tăng thu nhập, tạo vùng nguyên liệu ổn định cho việc sản xuất quy mô lớn.

 

Thị trường tiêu thụ các sản phẩm được chế biến từ cây sen là rất lớn, ngoài việc tiêu thụ trong tỉnh, trong nước thì việc xuất khẩu các sản phẩm này là rất cao

 

Có thể nhận thấy, thị trường tiêu thụ các sản phẩm được chế biến từ cây sen là rất lớn, ngoài việc tiêu thụ trong tỉnh, trong nước thì việc xuất khẩu các sản phẩm này là rất cao. Với sự đầu tư đầy đủ về thiết bị và công nghệ nhằm sản xuất các sản phẩm hữu cơ đạt tiêu chuẩn xuất khẩu vào các nước Nhật, Mỹ hay Châu Âu thì khả năng về phát triển thị trường của sản phẩm sen quê Bác hoàn toàn có khả thi.

 

Với hiệu quả kinh tế cao gấp 5 lần so với trồng lúa hiện nay thì khả năng thay thế một phần cây lúa để trồng sen nguyên liệu là rất cao, tuy nhiên mô hình không nên mở rộng tự phát mà cần quy hoạch cụ thể, có lộ trình, kế hoạch sản xuất, cơ cấu chuyển đổi hình thức phù hợp, cần có sự liên kết trong tiêu thụ, gắn với nhu cầu thị trường nhằm tránh tình trạng mất cân đối cung cầu, rớt giá./.

Hải Yến