Giải thưởng Sáng tạo KH&CN là một trong những giải pháp quan trọng để khai thác, phát huy trí thông minh, tính sáng tạo, tinh thần dám nghĩ dám làm, đức tính cần cù, chịu khó của con người xứ Nghệ. Cùng với giải thưởng này các hoạt động sáng tạo KH&CN ở tỉnh ta sẽ ngày càng phát triển và đóng góp nhiều hơn nữa trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh nhà.

Một trong các công trình được đánh giá cao giá trị khoa học và hiệu quả ứng dụng thực tiễn cao là công trình Xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng thành mô hình sản xuất có hiệu quả kinh tế cao tại huyện Quế Phong do Tác giả Lô Hùng Cường, Vi Thị Duyến và Lang Thị An thực hiện. Công trình vinh dự nhận Giải Ba giải thưởng sáng tạo KH&CN Nghệ An năm 2020.

Trà hoa vàng được phát triển thành mô hình sản xuất có hiệu quả kinh tế cao tại huyện Quế Phong

Công trình được triển khai từ năm 2017 đến nay. Thông qua việc xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng thành mô hình sản xuất có hiệu quả kinh tế cao tại huyện Quế Phong: Cây trà hoa vàng thu hoạch hàng năm bắt đầu vào tháng 11 hàng năm đến tháng 01 năm sau (khoảng 03 tháng). Mỗi năm trên địa bàn huyện Quế Phong thu hoạch khoảng 30 tấn nụ trà hoa vàng, bao gồm cả huyện Quỳ Châu và huyện Tương Dương. Giá nụ trà hoa vàng loại 1 lên đến 300.000 đồng/kg, loại 2 khoảng 180.000 đồng/kg, bình quân khoảng 250.000 đồng/kg. Đã phát triển sản phẩm đảm bảo chất lượng tốt nhất và bán ra trên thị trường là 1.000.000 đồng (một triệu đồng)/sản phẩm 60g, tương đương 15.000.000 đồng/kg hoa trà khô (chiếm khoảng 20% tổng lượng sản xuất). Sản phẩm có giá bán trên thị trường 8,6 triệu đồng/kg hoa trà khô chiếm phần đa số (chiếm khoảng 40% tổng lượng sản xuất). Còn lại là sản phẩm có giá bán 4,5 triệu đồng/kg hoa trà khô. Như vậy, sau khi liên minh giữa doanh nghiệp và tổ chức nông dân để sản xuất chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng giá trị sản phẩm được tăng lên, giá trị trà hoa vàng sau khi Công ty cổ phần công nghệ xanh Kim Sơn đầu tư xây dựng thương hiệu, đầu tư công nghệ đã làm tăng thêm giá trị so với người dân sản xuất trước đây (3.000.000 đồng/kg hoa trà khô) lên đến 12.000.000 đồng (mười hai triệu đồng).

Có thể phát huy hết vùng nguyên liệu trà hoa vàng của các huyện Miền Tây Nghệ An nói chung và huyện Quế Phong nói riêng (khoảng 30 tấn nguyên liệu nụ trà hoa vàng tươi, cho ra khoảng 05 tấn trà hoa vàng khô, với giá bình quân 4,5 triệu đồng/kg như hiện nay), thì trà hoa vàng có thể tạo nguồn thu cho xã hội rất lớn, có thể đạt trên 20 tỷ đồng. Nếu làm tăng giá trị sản phẩm sau khi chế biến và đạt giá trên 15 triệu đồng/kg trà hoa vàng khô như Công ty cổ phần công nghệ xanh Kim Sơn đang thực hiện thì nguồn thu cho xã hội sẽ đạt đến 75 tỷ đồng, một nguồn thu không hề nhỏ đối với các huyện Miền Tây Nghệ An nói chung và huyện Quế Phong nói riêng. Thị trường tiêu thụ sản phẩm hiện nay là: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Miền Trung và một số tỉnh khác, và đang xúc tiến cho thị trường nước ngoài (đã đưa sản phẩm đi giới thiệu một só nước như: Úc, Đức, Mỹ...).

Đại diện nhóm tác giả vinh dự nhận Giải Ba giải thưởng sáng tạo KH&CN Nghệ An năm 2020

Như vậy, đã thực hiện thành công mô hình sản xuất chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng có hiệu quả kinh tế cao, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất trên địa bàn huyện Quế Phong; Kết nối được với Doanh nghiệp trên địa bàn, khuyến khích, ưu tiên nghiệp phát triển để đảm bảo bao tiêu sản phẩm cho người dân, tạo thu nhập ổn định từng bước xóa đói, giảm nghèo, mang tính nhân văn cao. Tạo được sinh kế cho người dân bảo vệ rừng, ổn định rừng và bảo tồn đa dạng sinh học; Tạo được bước đột phá cho sản xuất bằng ứng dụng tiến bộ công nghệ hiện đại vào sản xuất trà hoa vàng có giá trị kinh tế cao tại huyện miền núi như Quế Phong.

Năm 2018 và 2019, mỗi năm đã sản xuất thành phẩm khoảng 10 tấn nguyên liệu trà hoa vàng. Công ty đã đầu tư 04 máy sấy lạnh, công suất mỗi ngày có thể chế biến đến 0,3 tấn nguyên liệu (giá nguyên liệu bình quân 220.000 đến 250.000 đồng/kg). Hiện nay công ty cổ phần công nghệ xanh Kim Sơn đang liên kết sản xuất với HTX dịch vụ, sản xuất và chế biến nông sản Miền Tây để sản xuất và phát triển thi trường. Thị trường hiện nay là: Nghệ An, Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh và một số tỉnh lẻ. Chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng có thể mở rộng thị trường trong và ngoài nước. Vùng nguyên liệu có thể phát triển ở các huyện Miền Tây Nghệ An.

Nếu phát huy hết vùng nguyên liệu trà hoa vàng của các huyện Miền Tây Nghệ An nói chung và huyện Quế Phong nói riêng (khoảng 30 tấn nguyên liệu nụ trà hoa vàng tươi, cho ra khoảng 05 tấn trà hoa vàng thành phẩm, với giá bình quân 4,5 triệu đồng/kg như hiện nay), thì trà hoa vàng có thể tạo nguồn thu cho xã hội rất lớn, có thể đạt trên 20 tỷ đồng. Nếu làm tăng giá trị sản phẩm sau khi chế biến và đạt giá đến 15 triệu đồng/kg trà hoa vàng thành phẩm như Công ty cổ phần công nghệ xanh Kim Sơn đang thực hiện thì nguồn thu cho xã hội có thể đạt đến 75 tỷ đồng, một nguồn thu không hề nhỏ đối với các huyện Miền Tây Nghệ An nói chung và huyện Quế Phong nói riêng.

Việc xây dựng chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng thành mô hình sản xuất có hiệu quả kinh tế cao tại huyện Quế Phong đã giúp thành công trong việc bảo vệ rừng mà vẫn đảm bảo sinh kế cho người dân, tránh chặt phá rừng, phá hủy điều kiện sinh thái. Đảm bảo phát triển rừng bền vững, mang tính nhân văn cao; Tạo được sinh kế cho người dân bảo vệ rừng, có sản phẩm để bán từ sản phẩm của rừng mà không làm hủy hoại rừng; Tạo được chuỗi giá trị sản phẩm từ trà hoa vàng, là mô hình tiên phong cho các chuỗi giá trị sản phẩm khác; Vùng Tây Nam huyện Quế Phong nói chung và vùng thực hiện chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng nói riêng là vùng còn gặp rất nhiều khó khăn về cơ sở vật chất, phát triển sản xuất và ổn định cuộc sống, đặc biệt là các hộ chăm sóc, bảo vệ rừng. Chuỗi giá trị sản phẩm trà hoa vàng thành công và được áp dụng sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số ổn định cuộc sống, tăng gia phát triển sản xuất tại địa phương, từng bước xoá đói giảm nghèo, nâng cao đời sống cho nhân dân. Khai thác có hiệu quả tiềm năng rừng, tạo công ăn việc làm ổn định, có thu nhập cao cho các hộ dân. Phát triển sản xuất, nâng cao dân trí, đảm bảo an ninh quốc phòng nơi biên giới hai nước Việt - Lào. Đồng thời, thúc đẩy liên kết sản xuất, tiêu thụ sản phẩm Trà Hoa Vàng nhằm nhân rộng mô hình cho các loại nông sản khác, góp phần xây dựng nông thôn mới ổn định, bền vững./.

Phan Hoàng Ngân