Phình động mạch chủ bụng dưới thận là sự giãn ít nhất 1,5 lần so với đường kính ngang của đoạn động mạch chủ bụng ngay trên nó. Phình động mạch chủ bụng dưới thận chiếm 90-95% trong số các phình động mạch chủ nói chung. Nguyên nhân có tới 90% là do xơ vữa thành mạch, còn lại do bẩm sinh, sau chấn thương, viêm nhiễm…

Tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An trong những năm gần đây đã thực hiện phẫu thuật thay đoạn mạch nhân tạo điều trị phình động mạch chủ bụng dưới thận nhưng chưa có kết quả đánh giá. Vì vậy, đề tài "Phẫu thuật điều trị phình động mạch chủ bụng dưới thận bằng phương pháp thay đoạn động mạch chủ tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An" đã được nghiên cứu. Công trình này do ThS. Phạm Văn Chung, TS. Phạm Hồng Phương, BS. Nguyễn Hữu Nam, BS. Nguyễn Văn Việt, BS. Nguyễn Quốc Hưng nghiên cứu và đã được giải Nhì Giải thưởng Sáng tạo KH&CN Nghệ An 2020.

Đường kính động mạch chủ bụng ≥ 3 cm thường là phình phình động mạch chủ bụng. Nguyên nhân do nhiều yếu tố, nhưng thường liên quan đến xơ vữa động mạch. Hầu hết phình động mạch phát triển chậm (~ 10% / năm) mà không gây triệu chứng, và hầu hết được phát hiện tình cờ. Nguy cơ vỡ là tỷ lệ thuận với kích thước của phình mạch. Chẩn đoán được thực hiện bằng siêu âm hoặc chụp CT. Điều trị là phẫu thuật hoặc can thiệp nội mạch stent-graft.

Phình động mạch chủ bụng chiếm 3/4 phình động mạch chủ và ảnh hưởng đến từ 0,5 đến 3,2% dân số. Tỷ lệ này ở nam giưới cao gấp 3 lần. Phình động mạch chủ bụng thường bắt đầu dưới các động mạch thận (dưới thận) nhưng có thể bao gồm lỗ vào động mạch thận; khoảng 50% liên quan đến các động mạch chậu. Nói chung, đường kính động mạch chủ ≥ 3 cm là phình động mạch chủ bụng. Hầu hết các phình động mạch chủ bụng là dạng hình thoi. Nhiều tổn thương được lót bằng huyết khối.

Siêu âm 2D, siêu âm Doppler, chụp cắt lớp vi tính, chụp cộng hưởng từ (MRI) sẽ cung cấp hình ảnh rõ nét về hệ thống mạch máu bao gồm động mạch chủ, túi phình, các mạch máu nuôi tạng…, từ đó đưa ra phương pháp phẫu thuật phù hợp. Mổ cấp cứu khi phình động mạch chủ bụng vỡ hoặc dọa vỡ (đau nhiều); Phình động mạch chủ bụng lớn chèn ép tạng lân cận; Phình động mạch chủ bụng kèm tắc mạch ngoại vi. Mổ càng sớm càng tốt khi phình mạch chủ bụng ≥4,5cm và hoặc túi phình có huyết khối bám thành, bóc tách thành động mạch; Phình động mạch chủ bụng dạng hình túi.

Phòng mổ vô khuẩn có đầy đủ trang thiết bị để gây mê nội khí quản, có kiểm soát thông khí, đặt catheter động mạch quay đo áp lực động mạch, catheter tĩnh mạch dưới đòn đo áp lực tĩnh mạch trung tâm, có bơm tiêm điện điều chỉnh huyết áp động mạch…

Quy trình kỹ thuật thay đoạn động mạch chủ: Gây mê nội khí quản, đặt sonde bàng quang, sonde dạ dày. Theo dõi các chỉ số huyết động liên tục qua huyết áp động mạch xâm nhập và catheter tĩnh mạch trung ương, theo dõi nước tiểu…; Bệnh nhân nằm ngửa, đặt một gối đệm dưới lưng ngang mũi ức; Mở bụng đi qua ổ phúc mạch hoặc ngoài phúc mạc; Thăm dò tổn thương các tạng; Bộc lộ khối phình dưới động mạch thận, xuống dưới 2 động mạch chậu gốc, bộc lộ và khống chế mạch mạc treo tràng dưới; Hạ huyết áp chỉ huy bằng Nicardipin; Heparin toàn thân liều 0,5-1mg/kg; Cặp động mạch chủ bụng trên và dưới khối phình; Mở dọc khối phình, lấy bỏ tổ chức máu cục, khâu cầm máu các động mạch thắt lưng. Lấy tổ chức huyết khối hoặc thành động mạch, mô xung quanh làm xét nghiệm vi khuẩn, lấy tổ chức thành mạch làm xét nghiệm giải phẫu bệnh; Thay đoạn ghép: Đoạn động mạch nhân tạo thẳng hoặc chữ Y, miệng nối với các động mạch chậu bằng chỉ Prolen 5.0 hoặc 6.0; Khâu bọc mảnh ghép bằng vỏ khối phình và phúc mạch; Có hoặc không đặt dẫn lưu; Lau và đóng bụng. Sau phẫu thuật cần được điều trị theo dõi, giảm đau, chống đông…

Việc chẩn đoán và điều trị phình động mạch chủ bụng thành công tại Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An đã kịp thời cứu sống nhiều bệnh nhân ở Nghệ An và Hà Tĩnh, giải quyết được bệnh nhân tại chỗ, đỡ tốn kém kinh tế cho gia đình bệnh nhân, không phải chuyển bệnh viện tuyến trung ương vừa xa, vừa không đảm bảo tính mạng bệnh nhân trên đường vận chuyển, giải pháp giúp đưa bệnh nhân trở về cuộc sống lao động gần như bình thường, sức khỏe ổn định, yên tâm công tác, giảm lo lắng về vật chất và tinh thần cho gia đình./.

Xuân Minh