Trong những năm gần đây, thị trường lan hồ điệp có sức tiêu thụ lớn hơn bất kỳ một loại hoa nào khác bởi sự đa dạng về màu sắc, kiểu dáng và có vẻ đẹp quyến rũ. Theo Nguyễn Văn Tiến (2019) tính đến cuối năm 2018, nhu cầu về hoa lan hồ điệp trên thế giới khoảng 300 triệu cây, trong đó lớn nhất là thị trường Hà Lan khoảng 160 triệu cây. Ở Việt Nam, các loài hoa lan hồ điệp chất lượng cao được tiêu thụ nhiều nhất ở các đô thị, thành phố lớn chủ yếu được nhập về từ Đài Loan, Trung Quốc ...

Hoa lay ơn (Gladiolus sp.) là một loài hoa đẹp, bền, màu sắc phong phú, cành gọn nhẹ dễ vận chuyển đi xa. Một số quốc gia như Ấn Độ, Brazil và Argentina, hoa lay ơn luôn đứng đầu về diện tích trồng và xuất khẩu (Buschman, 2005). Tại Việt Nam, hoa lay ơn rất được ưa chuộng (sản lượng chỉ đứng sau hoa cúc và hoa hồng) và là loại hoa có tiềm năng xuất khẩu cao. Hoa lay ơn được trồng từ rất lâu đời và đã hình thành nhiều vùng sản xuất lớn như Hải Phòng, Quảng Ninh, Bắc Giang, Sơn La, Phú Yên và Đà Lạt, hiện nay diện tích trồng hoa lay ơn chiếm 14% tổng diện tích trồng hoa cả nước (Đặng Văn Đông, 2014). Ở Việt Nam, hàng năm, đã có rất nhiều giống hoa lan hồ điệp, lay ơn mới được nhập về từ các nước như Trung Quốc, Hà Lan…, nhìn chung các giống này cho năng suất, chất lượng hoa cao, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho người sản xuất. Tuy nhiên, những giống nhập nội chỉ có thể sản xuất và tiêu thụ nội địa, nếu chúng ta tham gia vào thị trường thế giới sẽ bị vi phạm bản quyền.

Chính vì lý do trên mà việc nghiên cứu tạo giống hoa mới mang bản quyền Việt nam luôn là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn trên, PGS. TS. Đặng Văn Đông cùng các cộng sự tại Viện nghiên cứu rau quả đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu chọn tạo giống và gói kỹ thuật phát triển giống hoa lay ơn và hoa lan hồ điệp” từ năm 2016 đến năm 2019.

Đề tài nhằm thực hiện mục tiêu: Nghiên cứu chọn tạo giống và xây dựng quy trình kỹ thuật cho giống hoa Lay ơn, lan Hồ điệp phù hợp với điều kiện sinh thái của từng vùng, có chất lượng cao hơn giống thông thường, hiệu quả tăng từ 1,2 - 1,5 lần so với các giống hiện có.

Một số kết quả của đề tài nghiên cứu:

- Đã thu thập được 15 giống hoa lan hồ điệp, 27 giống hoa lay ơn từ nguồn nhập nội và bản địa, các giống thu thập và đánh giá để chọn ra các nguồn vật liệu phục vụ cho công tác tạo giông shoa lan hồ điệp và lay ơn mới.

- Đã lai tạo, khảo nghiệm và đề nghị công nhận sản xuất thử được 4 giống hoa là:

+ Giống hoa lan hồ điệp M8, giống có hoa màu tím hồng, cây sinh trưởng phát triển khỏe có 6,5 lá, kích thước lá 18,5 x 8,4 cm. Lá dày, xanh, cứng cáp. Tỷ lệ ra mầm hoa 96,2%, với 1,6 cành hoa/cây, chiều dài cành hoa 70,6 cm, số hoa/cảnh 8-10 hoa, độ bền hoa 56 ngày. Lãi thuần 101,4 triệu/100m2, hiệu quả kinh tế tang gấp 1,3 lần so với đối chứng.

+ Giống hoa lay ơn GL2-20, giống có hoa màu đỏ vàng, có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu với sâu bệnh hại; đặc biệt có khả năng trồng được vụ hè thu, chiều dài cành hoa đạt 124,7-136,4 cm, số hoa/cây đạt 16-17 hoa, được người sản xuất và người tiêu dùng chấp nhận cao, hiệu quả kinh tế tăng 21-25% so với đối chứng

+ Giống hoa lay ơn GL2-21, giống có hoa màu hồng, có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu với sâu bệnh hại; đặc biệt không bị khô đầu lá, chiều dài cành hoa đạt 134,7 - 148,2cm, số hoa/cây đạt 15 - 16 hoa, được người sản xuất và người tiêu dùng chấp nhận cao, hiệu quả kinh tế tăng 21-23% so với đối chứng

+ Giống hoa lay ơn GL2-22, giống có hoa màu hồng cam, có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu với sâu bệnh hại; đặc biệt không bị khô đầu lá, chiều dài cành hoa đạt 134,9-158,5 cm, số hoa/cây đạt 16-17 hoa, được người sản xuất và người tiêu dùng chấp nhận cao, hiệu quả kinh tế tăng 23-26% so với đối chứng

- Đã nghiên cứu xây dựng và hoàn thiện được được 02 quy trình nhân giống hoa lan hồ điệp và lay ơn, 02 quy trình sản xuất hoa thương phẩm.

- Đã xây dựng được 02 mô hình nhân giống với quy mô 50.000 cây lan hồ điệp/năm và 50.000 củ giống hoa lay ơn/năm.

Đề tài cũng đã xây dựng 1 mô hình hoa lan hồ điệp quy mô 1.000m2, đạt doanh thu 1,6 tỷ/năm, trong đó, lợi nhuận tăng 26%; 1 mô hình hoa lay ơn quy mô 0,5 ha, doanh thu đạt 632-876 triệu/ha/năm, lợi nhuận tăng 30-41%.

Trong những năm gần đây, thị trường lan hồ điệp có sức tiêu thụ lớn hơn bất kỳ một loại hoa nào khác bởi sự đa dạng về màu sắc, kiểu dáng và có vẻ đẹp quyến rũ. Theo Nguyễn Văn Tiến (2019) tính đến cuối năm 2018, nhu cầu về hoa lan hồ điệp trên thế giới khoảng 300 triệu cây, trong đó lớn nhất là thị trường Hà Lan khoảng 160 triệu cây. Ở Việt Nam, các loài hoa lan hồ điệp chất lượng cao được tiêu thụ nhiều nhất ở các đô thị, thành phố lớn chủ yếu được nhập về từ Đài Loan, Trung Quốc ...

Hoa lay ơn (Gladiolus sp.) là một loài hoa đẹp, bền, màu sắc phong phú, cành gọn nhẹ dễ vận chuyển đi xa. Một số quốc gia như Ấn Độ, Brazil và Argentina, hoa lay ơn luôn đứng đầu về diện tích trồng và xuất khẩu (Buschman, 2005). Tại Việt Nam, hoa lay ơn rất được ưa chuộng (sản lượng chỉ đứng sau hoa cúc và hoa hồng) và là loại hoa có tiềm năng xuất khẩu cao. Hoa lay ơn được trồng từ rất lâu đời và đã hình thành nhiều vùng sản xuất lớn như Hải Phòng, Quảng Ninh, Bắc Giang, Sơn La, Phú Yên và Đà Lạt, hiện nay diện tích trồng hoa lay ơn chiếm 14% tổng diện tích trồng hoa cả nước (Đặng Văn Đông, 2014). Ở Việt Nam, hàng năm, đã có rất nhiều giống hoa lan hồ điệp, lay ơn mới được nhập về từ các nước như Trung Quốc, Hà Lan…, nhìn chung các giống này cho năng suất, chất lượng hoa cao, góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho người sản xuất. Tuy nhiên, những giống nhập nội chỉ có thể sản xuất và tiêu thụ nội địa, nếu chúng ta tham gia vào thị trường thế giới sẽ bị vi phạm bản quyền.

Chính vì lý do trên mà việc nghiên cứu tạo giống hoa mới mang bản quyền Việt nam luôn là yêu cầu cấp thiết hiện nay. Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn trên, PGS. TS. Đặng Văn Đông cùng các cộng sự tại Viện nghiên cứu rau quả đã thực hiện đề tài: “Nghiên cứu chọn tạo giống và gói kỹ thuật phát triển giống hoa lay ơn và hoa lan hồ điệp” từ năm 2016 đến năm 2019.

Đề tài nhằm thực hiện mục tiêu: Nghiên cứu chọn tạo giống và xây dựng quy trình kỹ thuật cho giống hoa Lay ơn, lan Hồ điệp phù hợp với điều kiện sinh thái của từng vùng, có chất lượng cao hơn giống thông thường, hiệu quả tăng từ 1,2 - 1,5 lần so với các giống hiện có.

Một số kết quả của đề tài nghiên cứu:

- Đã thu thập được 15 giống hoa lan hồ điệp, 27 giống hoa lay ơn từ nguồn nhập nội và bản địa, các giống thu thập và đánh giá để chọn ra các nguồn vật liệu phục vụ cho công tác tạo giông shoa lan hồ điệp và lay ơn mới.

- Đã lai tạo, khảo nghiệm và đề nghị công nhận sản xuất thử được 4 giống hoa là:

+ Giống hoa lan hồ điệp M8, giống có hoa màu tím hồng, cây sinh trưởng phát triển khỏe có 6,5 lá, kích thước lá 18,5 x 8,4 cm. Lá dày, xanh, cứng cáp. Tỷ lệ ra mầm hoa 96,2%, với 1,6 cành hoa/cây, chiều dài cành hoa 70,6 cm, số hoa/cảnh 8-10 hoa, độ bền hoa 56 ngày. Lãi thuần 101,4 triệu/100m2, hiệu quả kinh tế tang gấp 1,3 lần so với đối chứng.

+ Giống hoa lay ơn GL2-20, giống có hoa màu đỏ vàng, có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu với sâu bệnh hại; đặc biệt có khả năng trồng được vụ hè thu, chiều dài cành hoa đạt 124,7-136,4 cm, số hoa/cây đạt 16-17 hoa, được người sản xuất và người tiêu dùng chấp nhận cao, hiệu quả kinh tế tăng 21-25% so với đối chứng

+ Giống hoa lay ơn GL2-21, giống có hoa màu hồng, có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu với sâu bệnh hại; đặc biệt không bị khô đầu lá, chiều dài cành hoa đạt 134,7 - 148,2cm, số hoa/cây đạt 15 - 16 hoa, được người sản xuất và người tiêu dùng chấp nhận cao, hiệu quả kinh tế tăng 21-23% so với đối chứng

+ Giống hoa lay ơn GL2-22, giống có hoa màu hồng cam, có khả năng sinh trưởng, phát triển tốt, chống chịu với sâu bệnh hại; đặc biệt không bị khô đầu lá, chiều dài cành hoa đạt 134,9-158,5 cm, số hoa/cây đạt 16-17 hoa, được người sản xuất và người tiêu dùng chấp nhận cao, hiệu quả kinh tế tăng 23-26% so với đối chứng

- Đã nghiên cứu xây dựng và hoàn thiện được được 02 quy trình nhân giống hoa lan hồ điệp và lay ơn, 02 quy trình sản xuất hoa thương phẩm.

- Đã xây dựng được 02 mô hình nhân giống với quy mô 50.000 cây lan hồ điệp/năm và 50.000 củ giống hoa lay ơn/năm.

Đề tài cũng đã xây dựng 1 mô hình hoa lan hồ điệp quy mô 1.000m2, đạt doanh thu 1,6 tỷ/năm, trong đó, lợi nhuận tăng 26%; 1 mô hình hoa lay ơn quy mô 0,5 ha, doanh thu đạt 632-876 triệu/ha/năm, lợi nhuận tăng 30-41%.