Tiền đái tháo đường (ĐTĐ) là khái niệm để chỉ tình trạng đường huyết cao hơn mức bình thường nhưng chưa đến mức chẩn đoán bệnh ĐTĐ. Đây là tình trạng suy giảm chuyển hóa glucose, bao gồm 2 tình huống tăng glucose máu, nhưng chưa đạt mức chẩn đoán ĐTĐ thực sự: rối loạn glucose máu lúc đói (RLGLĐ-Impaired Fasting Glucose-IFG) và rối loạn dung nạp glu-cose (RLDNG). Mặc dù nồng độ glucose máu lúc đói ở giai đoạn này chưa cao lắm, nhưng đã xuất hiện nhiều biến chứng ở các cơ quan tim mạch, mắt, thận và thần kinh. RLGLĐ cũng thường đi kèm với các yếu tố nguy cơ tim mạch khác như tình trạng kháng insulin, béo phì, tăng huyết áp (THA), rối loạn các thành phần lipid máu (tăng triglycerid, giảm HDL-C), đây là các thành tố của hội chứng chuyển hóa và cũng là các yếu tố nguy cơ của bệnh ĐTĐ.

Bệnh viện 4 họp triển khai các  nội dung của đề tài

Vì vậy, phát hiện sớm tiền ĐTĐ, điều trị các yếu tố nguy cơ kèm theo như giảm cân, tăng hoạt động thể lực, điều trị THA, rối loạn lipid máu, cải thiện độ nhạy của insulin sẽ hạn chế được nguy cơ tiến triển thành ĐTĐ và giảm được các biến chứng về tim mạch. Trước các biến chứng tim mạch, thần kinh và các cơ quan khác nguy hiểm trong giai đoạn tiền ĐTĐ và ĐTĐ, nên vấn đề tầm soát tiền ĐTĐ, dự báo nguy cơ ĐTĐ, phát hiện sớm các biến chứng gây ra do tiền ĐTĐ là một việc hết sức cần thiết để kịp thời điều trị. Đó là lý do Bệnh viện Quân y 4 tiến hành đề tài: Khảo sát tỷ lệ tiền ĐTĐ và các rối loạn lipid máu cùng một số biến chứng sớm ở bệnh nhân tiền ĐTĐ tại Nghệ An; Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp can thiệp để làm giảm tỷ lệ và biến chứng ở bệnh nhân tiền ĐTĐ.

Đề tài đã tiến hành khảo sát tỷ lệ tiền đái tháo đường và các rối loạn lipid máu cùng một số biến chứng sớm ở bệnh nhân tiền đái tháo đường tại Nghệ An: Thông qua việc nghiên cứu điều tra dịch tễ học 2.956 đối tượng từ 30-69 tuổi của 21 huyện/thị/thành phố thuộc tỉnh Nghệ An, số lượng nam và nữ tương đương nhau. Sau đó, chọn 240 trường hợp, phân ra 2 nhóm: nhóm nghiên cứu và nhóm chứng. Với thiết kế nghiên cứu: tiến cứu, mô tả cắt ngang có đối chứng và phương tiện nghiên cứu: ống nghe, máy đo huyết áp, cân bàn, thước đo chiều cao, vòng bụng, vòng mông, máy điện tim, máy siêu âm tim, kính soi đáy mắt, máy xét nghiệm sinh hóa. Các kỹ thuật và xét nghiệm sinh hóa tiến hành tại Bệnh viện Quân y 4. Các chỉ tiêu nghiên cứu: Tuổi, giới, BMI, WHR, huyết áp; Glucose máu lúc đói, Glucose máu sau 2 giờ, Cholesterol total (CT), LDL-Cholessterol (LDL-C), HDL-Cholesterol (HDL-C), Triglyc-erid (TG); Đánh giá biến chứng tim mạch: Thiếu máu cơ tim (TMCT) xác định dấu hiệu trên điện tim; Khối cơ thất trái (LVM); Chỉ số khối cơ thất trái (LVMI); Tổn thương động mạch; Đánh giá biến chứng mắt: Bệnh võng mạc ĐTĐ (Bệnh võng mạc nền (BVMN); Bệnh võng mạc tiền tăng sinh (BVMTTS); Bệnh võng mạc tăng huyết áp (Gunn độ I; Gunn độ II); Đục thuỷ tinh thể (ĐTTT). Qua nghiên cứu 160 bệnh nhân tiền đái tháo đường (nồng độ glucose máu lúc đói từ 5,6- 6,9 mmol/L) so sánh với 80 người có nồng độ glucose máu lúc đói bình thường (nồng độ glucose máu lúc đói <5,6 mmol/L), nhóm nghiên cứu đã đưa ra một số kết luận:

- Tỷ lệ rối loạn dung nạp glucose, rối loạn lipid máu ở những bệnh nhân tiền đái tháo đường: Tỷ lệ đái tháo đường và rối loạn dung nạp glucose ở nhóm có rối loạn glucose máu lúc đói là 28,7% và 38,8%, cao hơn so với nhóm chứng là 0,0% và 23,7%, sự khác biệt có ý nghĩa thống kê  (p<0,001); Tỷ lệ rối loạn lipid máu ở nhóm bệnh nhân tiền đái tháo đường là 70,0%, cao hơn so với nhóm chứng là 47,5%, tuy nhiên chỉ có các thành phần cholesterol, triglycerid, LDL-C là khác nhau có ý nghĩa thống kê (p<0,05), có thay đổi về HDL-C nhưng chưa có ý nghĩa. Tình trạng rối loạn lipid máu thấy nặng hơn ở phân nhóm đái tháo đường, rối loạn dung nạp glucose, tăng huyết áp.

- Tổn thương tim mạch ở những bệnh nhân tiền đái tháo đường: Bệnh mạch vành và tình trạng phì đại thất trái ở nhóm bệnh nhân tiền đái tháo đường tăng có ý nghĩa thống kê so với nhóm chứng: thiếu máu cục bộ cơ tim 33,75%, tăng chỉ số khối cơ thất trái 32,5%, cao hơn so với nhóm chứng lần lựơt là 11,25% và 5% (p<0,01); Tổn thương đáy mắt  ở nhóm bệnh nhân tiền đái tháo đường tăng cao rõ rệt so với nhóm chứng: tổn thương đáy mắt chung là 31,88% cao hơn nhóm chứng là 6,25%, trong đó tỷ lệ bệnh võng mạc nền là 7,5%, bệnh võng mạc tiền tăng sinh là 3,12% cao hơn so nhóm chứng lần lượt là 1,2% và 0% (p < 0,05);  Ở các phân nhóm đái tháo đường, rối loạn dung nạp glucose, các tổn thương tim mạch đều cao hơn so với phân nhóm dung nạp glucose bình thường và tăng lên khi có tăng huyết áp, rối loạn lipid máu.

Thông qua việc nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp can thiệp để làm giảm tỷ lệ và biến chứng ở bệnh nhân tiền đái tháo đường, đưa ra các biện pháp điều trị, dự phòng rối loạn glucose máu lúc đói: Phát hiện sớm các yếu tố nguy cơ và cách phòng chống và chẩn đoán sớm rối loạn glucose máu lúc đói.

Các biện pháp điều trị, dự phòng tiền ĐTĐ bao gồm: Chẩn đoán sớm tiền ĐTĐ; Trang bị kiến thức cho người dân về ĐTĐ cũng như tiền ĐTĐ, hiểu biết các yếu tố nguy cơ để phát hiện sớm cũng như có lối sống lành mạnh; Nâng cao kỹ năng tư vấn dinh dưỡng, luyện tập trong phòng chống ĐTĐ và tiền ĐTĐ của nhân viên y tế.

Đề tài "Khảo sát tỷ lệ tiền ĐTĐ và các rối loạn lipid máu cùng một số biến chứng sớm ở bệnh nhân tiền ĐTĐ tại Nghệ An; Nghiên cứu, đề xuất một số giải pháp can thiệp để làm giảm tỷ lệ và biến chứng ở bệnh nhân tiền ĐTĐ" được triển khai cho thấy cần làm nghiệm pháp dung nạp glucose cho bệnh nhân tiền ĐTĐ giúp phát hiện sớm các bệnh nhân ĐTĐ và RLDNG. Cần khám tầm soát các yếu tố nguy cơ như rối loạn Lipid máu, phát hiện các biến chứng sớm như biến chứng tim, mạch máu, mắt, thận ở bệnh nhân tiền ĐTĐ giúp dự phòng và điều trị sớm. Đây cũng là một biện pháp có ý nghĩa to lớn, góp phần nâng cao trình độ trong việc chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ cho nhân dân, phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội trong địa bàn./.

Lê Phương