SỞ KHOA HỌC & CÔNG NGHỆ NGHỆ AN
Đổi mới, nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình - Giải pháp hàng đầu trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay
Tóm tắt: Trong Kết luận số 21-KL/TW ngày 25 tháng 10 năm 2021 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, đổi mới, nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình được xác định là một trong những giải pháp hàng đầu, có ý nghĩa quyết định trực tiếp góp phần đẩy mạnh công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kịp thời phát hiện và kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của cán bộ, đảng viên.
Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, giáo dục và rèn luyện. Trải qua hơn 90 năm lãnh đạo cách mạng Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách. Với bản lĩnh, trí tuệ và không ngừng đổi mới, sáng tạo, Đảng ta đã chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Kiểm điểm 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng, Đảng ta đã thẳng thắn chỉ ra: “Năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của một số tổ chức đảng còn thấp. Công tác rèn luyện, quản lý đảng viên ở một số nơi chưa được quan tâm đúng mức, còn thiếu chặt chẽ; có nơi còn buông lỏng sinh hoạt đảng, chất lượng sinh hoạt chưa cao, sinh hoạt chi bộ ở nhiều nơi vẫn còn hình thức; tính chiến đấu trong tự phê bình và phê bình còn yếu. Một số tổ chức cơ sở đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu”(1). Đặc biệt, trong Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã tiếp tục thảo luận và ra Kết luận số 21-KL/TW về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Trong số các nhóm giải pháp được nêu ra, tự phê bình và phê bình một lần nữa được nhắc đến như một nhiệm vụ cấp bách của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay, đòi hỏi mỗi tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên cần quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc.
1. Vai trò của tự phê bình và phê bình đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng
Một là, tự phê bình và phê bình là một trong những nguyên tắc sinh hoạt và quy luật phát triển của Đảng. Theo V.I.Lênin, sự nghiệp cách mạng của giai cấp vô sản là vô cùng khó khăn và phức tạp. Tiến hành cuộc cách mạng để giành lấy chính quyền và bảo vệ chính quyền đã khó, nhưng tổ chức, xây dựng chế độ xã hội mới - chế độ xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa còn khó khăn hơn gấp nhiều lần. Do vậy, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, việc vấp phải những khuyết điểm sai lầm là không thể tránh khỏi đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng cần phải ý thức sâu sắc điều đó không chỉ khi sự nghiệp cách mạng gặp khó khăn, thất bại ngay cả những lúc thu được thắng lợi, thành công. Có như vậy, Đảng mới khắc phục được những căn bệnh chủ quan, tự mãn, kiêu ngạo. Tuy nhiên, V.I.Lênin cũng lưu ý rằng, dù sai lầm khuyết điểm là điều khó tránh khỏi, nhưng không phải vì thế mà “lo sợ” hay “nản chí”, mà Đảng cần phải dũng cảm đối mặt với những sai lầm khuyết điểm đó: “Đối với đảng đang đấu tranh của giai cấp tiền phong thì phạm sai lầm là không đáng sợ. Điều đáng sợ là: cứ giữ mãi sai lầm, cứ xấu hổ hão không chịu nhận sai lầm và sửa chữa sai lầm”(2). Phẩm chất và bản bĩnh cách mạng của một Đảng chân chính là dám công khai thừa nhận sai lầm, khuyết điểm của mình để tìm mọi cách để sửa chữa sai lầm, khuyết điểm ấy. Vì vậy, “cần phải để cho tất cả các đảng viên được hết sức tự do phê bình các cơ quan trung ương và công kích các cơ quan trung ương”(3) và “chỉ khi nào chúng ta không sợ thừa nhận những thất bại và những thiếu sót của mình, chỉ khi nào chúng ta nhìn thẳng vào sự thật dù là sự thật đáng buồn nhất đi nữa, - chỉ khi đó chúng ta mới học được cách chiến thắng”(4). Như vậy, theo V.I.Lênin, thái độ của một chính Đảng trước những sai lầm của mình là một trong những tiêu chuẩn quan trọng và chắc chắn nhất để xem Đảng ấy có nghiêm túc và có thật sự làm tròn nghĩa vụ đối với giai cấp mình và đối với quần chúng lao động hay không.
Khi bàn về tự phê bình và phê bình, Hồ Chí Minh là người đã tiếp thu tư tưởng của V.I.Lênin và vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp trong quá trình giáo dục và rèn luyện cán bộ, đảng viên của Đảng Cộng sản Việt Nam. Người đã khẳng định: “Trong công tác, trong tranh đấu, trong huấn luyện, các đảng viên, các cán bộ, cần phải luôn luôn tự hỏi mình, tự kiểm điểm mình và đồng chí mình. Luôn luôn dùng và khéo dùng cách phê bình và tự phê bình, thì khuyết điểm nhất định hết dần, ưu điểm nhất định thêm lên và Đảng ta nhất định thắng lợi”(5). Theo Người, con người ai cũng có khuyết điểm, thiếu sót, chỉ khác nhau ở mức độ nặng hay nhẹ và trạng thái biểu hiện mà thôi: “Mỗi con người đều có thiện và ác ở trong lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa Xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của người cách mạng”(6) và để làm được điều đó thì: “Thang thuốc hay nhất là thiết thực phê bình và tự phê bình”(7) bởi “một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”(8).
Hai là, tự phê bình và phê bình trực tiếp góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng. Ảnh tư liệu
Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng cần giữ vững và thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, nhưng dân chủ phải đi đôi với kỷ luật, mà để giữ vững kỷ luật của Đảng, cán bộ, đảng viên phải thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình. Tự phê bình và phê bình đúng đắn là cách thức để đổi mới phong cách làm việc, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, để mỗi cán bộ, đảng viên thực sự là người lãnh đạo, người đầy tớ thật trung thành của nhân dân: “Phê bình cho đúng, chẳng những không làm giảm thể diện và uy tín của cán bộ, của Đảng. Trái lại, còn làm cho sự lãnh đạo mạnh mẽ hơn, thiết thực hơn, do đó mà uy tín và thể diện càng tăng thêm”(9).
Ba là, tự phê bình và phê bình góp phần hoàn thiện nhân cách của cán bộ, đảng viên. Nhân cách của cán bộ, đảng viên được cấu thành từ hai yếu tố cơ bản: đạo đức cách mạng và năng lực công tác hay theo cách nói của Hồ Chí Minh chính là “đức và tài”. Trong quá trình hoạt động cách mạng, nhân cách người cán bộ, đảng viên chịu sự tác động, ảnh hưởng và bị chi phối bởi nhiều mặt của đời sống xã hội. Nguyên nhân sâu xa, chủ yếu của tình trạng suy thoái ở một bộ phận cán bộ, đảng viên trước hết là do bản thân những cán bộ, đảng viên đó thiếu tu dưỡng, rèn luyện, sa vào chủ nghĩa cá nhân. Do đó, nhằm bồi dưỡng, rèn luyện bản chất giai cấp công nhân, nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân cho mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng cần “thiết thực phê bình và tự phê bình” để cán bộ, đảng viên giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ. Mỗi cán bộ, đảng viên tốt hay xấu đều ảnh hưởng rất lớn đến quần chúng nhân dân, đến danh dự và uy tín của Đảng: “Đảng viên và cán bộ cũng là người. Ai cũng có tính tốt và tính xấu. Song đã hiểu biết, đã tình nguyện vào một Đảng vì dân, vì nước, đã là một người cách mạng thì phải cố gắng phát triển những tính tốt và sửa bỏ những tính xấu. Vì tính xấu của một người thường chỉ có hại cho người đó; còn tính xấu của một đảng viên, một cán bộ, sẽ có hại đến Đảng, có hại đến nhân dân”(10). Do vậy, cán bộ, đảng viên mỗi ngày phải thiết thực kiểm điểm, tiến hành tự phê bình mình cũng như phê bình người khác một cách triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt; phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm; phải kiên quyết tự sửa chữa và giúp đồng chí mình sửa chữa: “Mục đích phê bình cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ. Cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn”(11) với chất lượng, hiệu quả cao hơn.
Bốn là, tự phê bình và phê bình tạo sự đoàn kết, gắn bó chặt chẽ trong nội bộ Đảng. Sinh thời, Hồ Chí Minh luôn căn dặn: “Muốn đoàn kết chặt chẽ là phải thật thà tự phê bình, thành khẩn phê bình đồng chí và những người xung quanh, phê bình, tự phê bình để cùng nhau tiến bộ, để đi đến càng đoàn kết. Đoàn kết, phê bình, tự phê bình thật thà để đi đến đoàn kết hơn nữa”(12). Người còn chỉ rõ một số biểu hiện chưa đúng trong tự phê bình và phê bình đó là: “vẫn có một số ít đảng viên bị chủ nghĩa cá nhân trói buộc mà trở nên kiêu ngạo, công thần, tự cao tự đại. Họ phê bình người khác mà không muốn người khác phê bình họ; không tự phê bình hoặc tự phê bình một cách không thật thà, nghiêm chỉnh. Họ sợ tự phê bình thì sẽ mất thể diện, mất uy tín. Họ không lắng nghe ý kiến của quần chúng. Họ xem khinh những cán bộ ngoài Đảng. Họ không biết rằng: có hoạt động thì khó mà hoàn toàn tránh khỏi sai lầm. Chúng ta không sợ sai lầm, chỉ sợ phạm sai lầm mà không quyết tâm sửa chữa. Muốn sửa chữa cho tốt thì phải sẵn sàng nghe quần chúng phê bình và thật thà tự phê bình. Không chịu nghe phê bình và không tự phê bình thì nhất định lạc hậu, thoái bộ. Lạc hậu và thoái bộ thì sẽ bị quần chúng bỏ rơi”(13). Người kiên quyết đấu tranh với những nhận thức sai lầm của cán bộ, đảng viên khi xem tự phê bình và phê bình là dẫn đến việc vạch ra cái xấu, cái yếu kém và vì vậy sẽ làm mất thanh danh của Đảng, của cán bộ, để địch lợi dụng chia rẽ, phá hoại mối đoàn kết trong nội bộ Đảng cũng như giữa Đảng với nhân dân. Hoặc có tự phê bình và phê bình nhưng che dấu khuyết điểm, báo cáo sai sự thật, thủ tiêu đấu tranh, đóng góp cho nhau theo kiểu hình thức chiếu lệ, dĩ hòa vi quý; dùng phê bình để công kích, nói xấu, bôi nhọ hay hạ bệ lẫn nhau. Tất cả những hiện tượng trên là biểu hiện sự nhận thức chưa đúng bản chất của tự phê bình và phê bình với tư cách là một nguyên tắc trong công tác xây dựng Đảng. Những hiện tượng đó đã và đang làm suy giảm năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, uy tín của Đảng và niềm tin của nhân dân đối với Đảng.
Năm là, thực chất của tự phê bình và phê bình là vươn tới cái đẹp, cái hoàn thiện vì lợi ích chung. Phê bình là “mổ xẻ” những việc làm sai trái ảnh hưởng đến lợi ích của tập thể. Quan điểm “phê bình là phê bình việc làm, chứ không phải phê bình người”(14) làm cho con người không bị rơi vào chủ nghĩa cá nhân, vị kỷ, thấp hèn, thù hận, tranh giành được thua, ghanh ghét, đố kỵ giữa con người với nhau. Tầm cao trí tuệ và nhãn quan chính trị của Hồ Chí Minh thể hiện ở việc Người luôn nâng cao vị thế của con người, phát huy tính tích cực, chủ động, năng động, sáng tạo của con người trong công việc và cuộc sống. Tự phê bình và phê bình là để giúp cho mỗi người tự hoàn thiện mình, để cho con người vươn tới chân, thiện, mỹ. Từ lâu, vấn đề tự phê bình và phê bình đã được đề cập đến trong Điều lệ và các văn kiện của Đảng. Quá trình lãnh đạo cách mạng, nhờ thực hiện nghiêm túc tự phê bình và phê bình, do vậy mà ở những giai đoạn lịch sử nhất định, Đảng ta đã kịp thời “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, khách quan, không nể nang, né tránh” nhận rõ ưu, khuyết điểm và kiên quyết sửa chữa sai lầm. Nhờ vậy mà Đảng ta ngày càng vững mạnh, đường lối chính sách ngày càng đúng đắn, sát thực tiễn hơn, xứng đáng là đội tiên phong của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc.
2. Biện pháp đổi mới, nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình trong Đảng hiện nay
Phát biểu tại Hội nghị cán bộ toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Kết luận và Quy định của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo hình thức trực tuyến, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: Xây dựng, chỉnh đốn Đảng là công việc xây dựng tổ chức, xây dựng con người, là công tác con người, rất dễ đụng chạm đến danh dự, lợi ích, quan hệ của con người, đòi hỏi mỗi chúng ta phải tự phê bình, phân tích, mổ xẻ những ưu, khuyết điểm của chính bản thân mình; phải nhận xét, đánh giá về người khác. Vì vậy, thường rất khó, rất phức tạp. Tuy khó nhưng không thể không làm, vì nó liên quan đến sinh mệnh của Đảng và sự tồn vong của chế độ. Nhằm góp phần cụ thể hóa tinh thần Kết luận 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay. Do vậy, cần nhận thức và thực hiện tốt một số nội dung chủ yếu sau:
Một là, nâng cao nhận thức, đề cao trách nhiệm tự phê bình và phê bình của các cấp ủy đảng và cán bộ, đảng viên
Tự phê bình và phê bình chỉ có thể đem lại hiệu quả thiết thực khi cấp ủy đảng các cấp có nhận thức đúng và tổ chức duy trì thực hiện nghiêm túc ở cấp mình. Trong thực hiện tự phê bình và phê bình, mỗi cán bộ, đảng viên cần phải nêu ưu điểm và chỉ rõ khuyết điểm của mình cũng như đồng chí mình, không nên chỉ thiên về vạch khuyết điểm của người khác theo kiểu “bới lông, tìm vết” để tìm cách “hạ bệ”, làm giảm uy tín của nhau, mà không đề cập những ưu điểm của họ hoặc chỉ thiên về phê bình người khác mà không nghiêm khắc tự phê bình, nhất là ở thời điểm trước khi tiến hành bầu cử, bỏ phiếu tín nhiệm hay trước khi cấp ủy đảng xem xét, cất nhắc, bổ nhiệm, đề bạt. Đặc biệt nguy hiểm hơn, có người thể hiện tinh thần phê bình rất “sôi nổi” song chỉ nhấn mạnh ưu điểm theo kiểu “tâng bốc” để lấy lòng hoặc chung chung không ảnh hưởng đến ai mà không dám mạnh dạn chỉ rõ khuyết điểm, đó là biểu hiện của những kẻ cơ hội, thực dụng. Bất cứ một cấp ủy đảng nào một khi nhận thức không đúng nguyên tắc tự phê bình và phê bình thường nảy sinh hiện tượng buông lỏng, coi nhẹ hoặc hình thức trong sinh hoạt đảng.
"Tăng cường công tác giáo dục, rèn luyện, quản lý đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức; làm mạnh hơn nữa, quyết liệt hơn nữa các công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát, kiểm toán, điều tra, khởi tố, truy tố, xét xử... của các cơ quan chức năng; nâng cao sức chiến đấu của các tổ chức cơ sở đảng; phát huy vai trò giám sát của nhân dân, các đoàn thể, của báo chí và công luận" - Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Ảnh nguồn https://www.xaydungdang.org.vn/
Do vậy, biện pháp hàng đầu của việc nâng cao nhận thức, phát huy tinh thần trách nhiệm tự phê bình và phê bình của các cấp ủy, đảng và cán bộ, đảng viên vẫn là tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng về vị trí, vai trò, bản chất tự phê bình và phê bình. Cùng với đó, cần bồi dưỡng kiến thức toàn diện, cung cấp thông tin kịp thời, đầy đủ, chính xác cho cán bộ, đảng viên để mọi người vừa có đủ bản lĩnh, dũng khí, hiểu biết, vừa có cái tâm trong sáng, trung thực, dám bảo vệ cái đúng, phê phán cái sai, làm cho ý kiến phê bình của mình được chính xác, có hàm lượng trí tuệ và có tính thuyết phục cao. Khắc phục tình trạng bưng bít sự thật, không dám công khai hoặc thông tin sai lệch làm ảnh hưởng đến hiệu quả của tự phê bình và phê bình.
Hai là, duy trì và thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả chế độ tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng
Tự phê bình và phê bình phải trở thành nền nếp thường xuyên, một nguyên tắc mà mọi cấp ủy đảng, cán bộ, đảng viên đều phải thực hiện, chấp hành, tuân thủ và không có bất cứ một trường hợp ngoại lệ nào. Thực hiện nghiêm túc và có hiệu quả nền nếp, chế độ sinh hoạt tự phê bình và phê bình trong Đảng nhằm kịp thời cảnh tỉnh và ngăn chặn những biểu hiện tiêu cực của cán bộ, đảng viên. Vì vậy, mỗi cấp ủy, tổ chức đảng cần tổ chức tiến hành tự phê bình và phê bình nghiêm túc, chặt chẽ, tránh những biểu hiện qua loa đại khái, mang tính chiếu lệ, hình thức. Trong sinh hoạt tự phê bình và phê bình cần khắc phục những biểu hiện độc đoán, gia trưởng, hữu khuynh, né tránh khuyết điểm hoặc bao che. Để đạt hiệu quả của tự phê bình và phê bình cần kết hợp chặt chẽ giữa công tác tư tưởng và công tác tổ chức, phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm và tính tự giác của mỗi cán bộ, đảng viên trong quá trình tiến hành. Thực chất đây là vấn đề tạo dựng môi trường, điều kiện thuận lợi để thực hiện tốt tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng. Đồng thời, phải kết hợp chặt chẽ với các nguyên tắc khác, như: Nguyên tắc tập trung dân chủ và nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách nhằm nâng cao tính lãnh đạo, tính chiến đấu, tính giáo dục trong sinh hoạt đảng.
Ba là, thực hiện tự phê bình và phê bình với thái độ và phương pháp đúng đắn, phù hợp
Tự phê bình và phê bình là một vấn đề nhạy cảm, nếu chúng ta thực hiện không khéo, không đúng sẽ gây ra phản ứng tâm lý, phản tác dụng và làm hỏng cán bộ, đảng viên của Đảng. Hơn nữa, mỗi nội dung tiến hành đều ảnh hưởng đến uy tín, phẩm chất, đạo đức, nhân cách của người cán bộ, đảng viên. Vì vậy, tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng hiện nay phải là hành động mang tính văn hóa, tính khoa học và đậm tính nhân văn. Nghĩa là phải thành khẩn, trung thực, kiên quyết, giàu lòng nhân ái và phải xuất phát từ cái tâm trong sáng vì lợi ích chung của tập thể. Trong phê bình không nên dùng những lời mỉa mai, chua cay, đâm chọc lẫn nhau. Phê bình việc, chứ không phải phê bình người. Điều này khác xa động cơ của không ít người vẫn thường lợi dụng phê bình để trù dập cấp dưới, xu nịnh cấp trên hay trừng phạt lẫn nhau. Người được phê bình phải có thái độ cầu thị trong việc tiếp thu những ý kiến đóng góp của đồng chí, đồng đội và quần chúng, phải coi đó là một lần giúp mình tiến bộ, trưởng thành; đồng thời bản thân phải nghiêm túc sửa chữa những sai lầm khuyết điểm, loại bỏ những ý nghĩ thành kiến, trù úm hoặc thù ghét người phê bình mình. Đó là tinh thần nhân văn, tính cách mạng, khoa học của tự phê bình và phê bình. Đối với người phê bình phải chỉ ra được cụ thể những ưu, nhược điểm của đồng chí, đồng đội mình để từ đó tìm cách giúp đỡ họ và phải chịu trách nhiệm về những lời nói của mình.
Trong phê bình cần phát huy dân chủ, để cho mọi người được nói lên những suy nghĩ của mình. Dân chủ là tiền đề, động lực thúc đẩy tự phê bình và phê bình của mỗi cán bộ, đảng viên. Không có dân chủ, không thể có tự phê bình và phê bình đúng đắn. Ở tổ chức cơ sở đảng, cần phát huy quyền dân chủ trực tiếp để mỗi cán bộ, đảng viên có thể nâng cao trách nhiệm của mình trong thực hiện tự phê bình và phê bình. Ý kiến phát biểu của nhiều người tâm huyết sẽ chỉ ra được đầy đủ những ưu, nhược điểm của mỗi cán bộ, đảng viên và vấn đề đưa ra sẽ được xem xét một cách đầy đủ, toàn diện, từ đó mỗi người sẽ tự hoàn thiện mình thông qua sự giúp đỡ của người khác và nỗ lực cố gắng của bản thân.
Bốn là, phát huy vai trò tiền phong gương mẫu của cấp ủy, người đứng đầu và các tổ chức quần chúng trong thực hành tự phê bình và phê bình
Phát huy vai trò gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cấp ủy và người đứng đầu trong thực hành tự phê bình và phê bình có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Cán bộ, đảng viên giữ cương vị càng cao thì càng phải thực hiện tự phê bình và phê bình nghiêm túc; cấp trên phải gương mẫu tự phê bình trước cấp dưới, cấp dưới phải mạnh dạn phê bình cấp trên; tổ chức đảng và đảng viên phải lắng nghe ý kiến phê bình của quần chúng. Định kỳ phải tổ chức cho quần chúng tham gia đóng góp ý kiến cho đảng viên và tổ chức đảng, những ý kiến đúng phải được tiếp thu và kiên quyết sửa chữa, những ý kiến chưa đúng phải giải thích cho quần chúng hiểu. Tự phê bình và phê bình tốt phải có sự chuẩn bị chu đáo và đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức chặt chẽ của cấp ủy đảng. Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ mà trước hết là bí thư và thủ trưởng đơn vị cần phải tiên phong, gương mẫu, dám tự phê bình, dám nhận khuyết điểm trước tập thể, trước cấp trên, cấp dưới và đồng cấp; thật sự tạo ra không khí cởi mở, khuyến khích động viên mọi cán bộ, đảng viên, quần chúng mạnh dạn tự phê bình và phê bình.
Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng trong cơ quan, đơn vị tham gia phê bình tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên. Tổ chức đảng là nơi trực tiếp lãnh đạo và quan hệ gắn bó mật thiết với quần chúng. Mọi hoạt động của tổ chức cơ sở đảng đều được quần chúng nắm bắt, giám sát. Thực tế đã chứng minh, chỉ khi nào thực hiện tốt việc quần chúng tham gia giám sát, phê bình thì tổ chức đảng ở nơi đó sẽ luôn trong sạch, vững mạnh, năng lực lãnh đạo được nâng cao, kịp thời phát hiện sai lầm, khuyết điểm của cán bộ, đảng viên, góp phần tích cực vào việc chống lại bệnh quan liêu, tham nhũng, chuyên quyền, độc đoán của cán bộ, làm trong sạch đội ngũ, củng cố niềm tin của quần chúng đối với cán bộ, đảng viên và cấp ủy đảng. Muốn vậy, đòi hỏi các cấp uỷ đảng phải xây dựng quy chế chặt chẽ, xác định nội dung, hình thức thích hợp để quần chúng tham gia thực hiện phê bình có hiệu quả. Đồng thời, cấp ủy đảng các cấp cần có thái độ chân thành tiếp thu ý kiến phê bình của quần chúng và công khai, kịp thời thông báo kế hoạch, biện pháp, kết quả sửa chữa khuyết điểm của cán bộ, đảng viên trước quần chúng. Sử dụng khéo léo các phương pháp động viên, khuyến khích quần chúng tham gia phê bình rộng rãi có chất lượng, đúng hướng. Có cơ chế bảo vệ và nghiêm cấm, kiên quyết xử lý các trường hợp trù dập, ức hiếp người phê bình.
Năm là, gắn tự phê bình và phê bình với công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng
Để tự phê bình và phê bình có hiệu quả cần kết hợp chặt chẽ với công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng. Tự phê bình và phê bình là một thuộc tính của công tác kiểm tra, giám sát; một chế độ và là một trong những phương pháp cơ bản khi tiến hành kiểm tra, giám sát. Nói đến kiểm tra, giám sát là phải nói đến hoạt động tự phê bình và phê bình. Tự phê bình và phê bình tốt sẽ góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả của công tác kiểm tra, giám sát. Ngược lại, không làm tốt tự phê bình và phê bình thì công tác kiểm tra, giám sát sẽ mang tính hình thức, không mang lại hiệu quả thiết thực. Thực tiễn ở nhiều tổ chức đảng cho thấy các cuộc kiểm tra, giám sát nhất là kiểm tra đảng viên khi có dấu hiệu vi phạm, kết quả và chất lượng phụ thuộc rất nhiều vào việc tự phê bình và phê bình của đảng viên. Nếu thực hiện tự phê bình và phê bình nghiêm túc sẽ giúp tổ chức đảng và uỷ ban kiểm tra các cấp có cơ sở, căn cứ để có những kết luận chính xác nhanh chóng, đúng người, đúng tội.
Chất lượng tự phê bình và phê bình suy cho cùng là nhằm làm cho cán bộ, đảng viên phát huy ưu điểm, sửa chữa sai lầm, khuyết điểm, đoàn kết, tiến bộ. Điều này đã được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: “Mọi đảng viên đều phải làm như vậy, chứ không phải chỉ đứng ngoài mà “phán”, hoặc “chờ xem”, coi như mình vô can. Việc kiểm điểm, tự phê bình và phê bình cần được chuẩn bị thật chu đáo, chỉ đạo tỉ mỉ, chặt chẽ; tiến hành nghiêm túc, thận trọng; làm đến đâu chắc đến đó, đạt kết quả cụ thể, thực chất. Hết sức tránh làm lướt, làm qua loa, hình thức, chiếu lệ. Khắc phục tình trạng xuê xoa, nể nang, thậm chí biến cuộc họp tự phê bình và phê bình thành nơi vuốt ve, ca tụng lẫn nhau; đồng thời cũng ngăn chặn, tránh tình trạng lợi dụng dịp này để “đấu đá”, “hạ bệ” nhau với những động cơ không trong sáng”. Vì vậy, các cấp uỷ đảng cần xác định rõ kế hoạch, biện pháp, thời gian cụ thể để kiểm tra, giám sát cán bộ, đảng viên. Qua đó, kịp thời động viên, biểu dương những cán bộ, đảng viên có kết quả phấn đấu tốt; chấn chỉnh, giúp đỡ những cán bộ, đảng viên chưa tốt giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, khuyết điểm và định kỳ thông báo kết quả phấn đấu tiến bộ trước tập thể. Đồng thời, phải kết hợp chặt chẽ với công tác kiểm tra, giám sát với kỷ luật của Đảng. Đây là công cụ nhằm tăng sức mạnh của công tác kiểm tra, giám sát Đảng và làm cho việc thực hiện tự phê bình và phê bình hiệu quả hơn. Trong quá trình kiểm tra, giám sát Đảng mà phát hiện dấu hiệu vi phạm thì cần phải căn cứ vào mức độ mà đưa ra hình thức kỷ luật bảo đảm chặt chẽ và nghiêm minh. Việc tiến hành xử lý kỷ luật phải được thực hiện đúng quy trình, thủ tục nguyên tắc theo Điều lệ Đảng. Kiên quyết xử lý đúng người, đúng tội, không bao che hoặc làm qua loa, đại khái làm ảnh hưởng đến sức mạnh của Đảng.
Như vậy, thông qua những Kết luận, Quy định được ban hành tại Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, chúng ta một lần nữa thấy rõ được tinh thần quyết tâm “tự soi, tự sửa” của Đảng. Tin tưởng rằng, với sự đoàn kết, thống nhất, hành động quyết liệt thực sự từ phía Đảng và trách nhiệm của mỗi cán bộ, đảng viên trong tự phê bình và phê bình sẽ tạo ra dũng khí, động lực mới thôi thúc mỗi cán bộ, đảng viên trách nhiệm hơn với chính mình, với đồng chí, đồng nghiệp và tổ chức, góp phần xây dựng tổ chức đảng thực sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, xứng đáng với sự mong đợi và niềm tin của quần chúng nhân dân.
Chú thích
1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, Hà Nội, 2021, tr.91-92.
2. V.I.Lênin: Toàn tập, tập 34, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.349.
3. V.I.Lênin: Toàn tập, tập 46, Nxb CTQG, Hà Nội, 2005, tr.430.
4. V.I.Lênin: Toàn tập, tập 44, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.379.
5. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.305.
6. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 15, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.672.
7. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.302.
8. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.301.
9. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.324.
10. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.294.
11. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.272.
12. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 10, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.584.
13. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 11, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.608-609.
14. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.272.
Đảng Cộng sản Việt Nam do Chủ tịch Hồ Chí Minh sáng lập, giáo dục và rèn luyện. Trải qua hơn 90 năm lãnh đạo cách mạng Việt Nam vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách. Với bản lĩnh, trí tuệ và không ngừng đổi mới, sáng tạo, Đảng ta đã chèo lái con thuyền cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Kiểm điểm 5 năm thực hiện Nghị quyết Đại hội lần thứ XII của Đảng, Đảng ta đã thẳng thắn chỉ ra: “Năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của một số tổ chức đảng còn thấp. Công tác rèn luyện, quản lý đảng viên ở một số nơi chưa được quan tâm đúng mức, còn thiếu chặt chẽ; có nơi còn buông lỏng sinh hoạt đảng, chất lượng sinh hoạt chưa cao, sinh hoạt chi bộ ở nhiều nơi vẫn còn hình thức; tính chiến đấu trong tự phê bình và phê bình còn yếu. Một số tổ chức cơ sở đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu”(1). Đặc biệt, trong Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã tiếp tục thảo luận và ra Kết luận số 21-KL/TW về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”. Trong số các nhóm giải pháp được nêu ra, tự phê bình và phê bình một lần nữa được nhắc đến như một nhiệm vụ cấp bách của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay, đòi hỏi mỗi tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên cần quán triệt và tổ chức thực hiện nghiêm túc.
1. Vai trò của tự phê bình và phê bình đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng
Một là, tự phê bình và phê bình là một trong những nguyên tắc sinh hoạt và quy luật phát triển của Đảng. Theo V.I.Lênin, sự nghiệp cách mạng của giai cấp vô sản là vô cùng khó khăn và phức tạp. Tiến hành cuộc cách mạng để giành lấy chính quyền và bảo vệ chính quyền đã khó, nhưng tổ chức, xây dựng chế độ xã hội mới - chế độ xã hội chủ nghĩa và cộng sản chủ nghĩa còn khó khăn hơn gấp nhiều lần. Do vậy, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, việc vấp phải những khuyết điểm sai lầm là không thể tránh khỏi đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng cần phải ý thức sâu sắc điều đó không chỉ khi sự nghiệp cách mạng gặp khó khăn, thất bại ngay cả những lúc thu được thắng lợi, thành công. Có như vậy, Đảng mới khắc phục được những căn bệnh chủ quan, tự mãn, kiêu ngạo. Tuy nhiên, V.I.Lênin cũng lưu ý rằng, dù sai lầm khuyết điểm là điều khó tránh khỏi, nhưng không phải vì thế mà “lo sợ” hay “nản chí”, mà Đảng cần phải dũng cảm đối mặt với những sai lầm khuyết điểm đó: “Đối với đảng đang đấu tranh của giai cấp tiền phong thì phạm sai lầm là không đáng sợ. Điều đáng sợ là: cứ giữ mãi sai lầm, cứ xấu hổ hão không chịu nhận sai lầm và sửa chữa sai lầm”(2). Phẩm chất và bản bĩnh cách mạng của một Đảng chân chính là dám công khai thừa nhận sai lầm, khuyết điểm của mình để tìm mọi cách để sửa chữa sai lầm, khuyết điểm ấy. Vì vậy, “cần phải để cho tất cả các đảng viên được hết sức tự do phê bình các cơ quan trung ương và công kích các cơ quan trung ương”(3) và “chỉ khi nào chúng ta không sợ thừa nhận những thất bại và những thiếu sót của mình, chỉ khi nào chúng ta nhìn thẳng vào sự thật dù là sự thật đáng buồn nhất đi nữa, - chỉ khi đó chúng ta mới học được cách chiến thắng”(4). Như vậy, theo V.I.Lênin, thái độ của một chính Đảng trước những sai lầm của mình là một trong những tiêu chuẩn quan trọng và chắc chắn nhất để xem Đảng ấy có nghiêm túc và có thật sự làm tròn nghĩa vụ đối với giai cấp mình và đối với quần chúng lao động hay không.
Khi bàn về tự phê bình và phê bình, Hồ Chí Minh là người đã tiếp thu tư tưởng của V.I.Lênin và vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp trong quá trình giáo dục và rèn luyện cán bộ, đảng viên của Đảng Cộng sản Việt Nam. Người đã khẳng định: “Trong công tác, trong tranh đấu, trong huấn luyện, các đảng viên, các cán bộ, cần phải luôn luôn tự hỏi mình, tự kiểm điểm mình và đồng chí mình. Luôn luôn dùng và khéo dùng cách phê bình và tự phê bình, thì khuyết điểm nhất định hết dần, ưu điểm nhất định thêm lên và Đảng ta nhất định thắng lợi”(5). Theo Người, con người ai cũng có khuyết điểm, thiếu sót, chỉ khác nhau ở mức độ nặng hay nhẹ và trạng thái biểu hiện mà thôi: “Mỗi con người đều có thiện và ác ở trong lòng. Ta phải biết làm cho phần tốt ở trong mỗi con người nảy nở như hoa mùa Xuân và phần xấu bị mất dần đi, đó là thái độ của người cách mạng”(6) và để làm được điều đó thì: “Thang thuốc hay nhất là thiết thực phê bình và tự phê bình”(7) bởi “một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính”(8).
Hai là, tự phê bình và phê bình trực tiếp góp phần nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng. Ảnh tư liệu
Nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng cần giữ vững và thực hiện tốt nguyên tắc tập trung dân chủ, nhưng dân chủ phải đi đôi với kỷ luật, mà để giữ vững kỷ luật của Đảng, cán bộ, đảng viên phải thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình. Tự phê bình và phê bình đúng đắn là cách thức để đổi mới phong cách làm việc, tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, để mỗi cán bộ, đảng viên thực sự là người lãnh đạo, người đầy tớ thật trung thành của nhân dân: “Phê bình cho đúng, chẳng những không làm giảm thể diện và uy tín của cán bộ, của Đảng. Trái lại, còn làm cho sự lãnh đạo mạnh mẽ hơn, thiết thực hơn, do đó mà uy tín và thể diện càng tăng thêm”(9).
Ba là, tự phê bình và phê bình góp phần hoàn thiện nhân cách của cán bộ, đảng viên. Nhân cách của cán bộ, đảng viên được cấu thành từ hai yếu tố cơ bản: đạo đức cách mạng và năng lực công tác hay theo cách nói của Hồ Chí Minh chính là “đức và tài”. Trong quá trình hoạt động cách mạng, nhân cách người cán bộ, đảng viên chịu sự tác động, ảnh hưởng và bị chi phối bởi nhiều mặt của đời sống xã hội. Nguyên nhân sâu xa, chủ yếu của tình trạng suy thoái ở một bộ phận cán bộ, đảng viên trước hết là do bản thân những cán bộ, đảng viên đó thiếu tu dưỡng, rèn luyện, sa vào chủ nghĩa cá nhân. Do đó, nhằm bồi dưỡng, rèn luyện bản chất giai cấp công nhân, nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân cho mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng cần “thiết thực phê bình và tự phê bình” để cán bộ, đảng viên giúp đỡ lẫn nhau cùng tiến bộ. Mỗi cán bộ, đảng viên tốt hay xấu đều ảnh hưởng rất lớn đến quần chúng nhân dân, đến danh dự và uy tín của Đảng: “Đảng viên và cán bộ cũng là người. Ai cũng có tính tốt và tính xấu. Song đã hiểu biết, đã tình nguyện vào một Đảng vì dân, vì nước, đã là một người cách mạng thì phải cố gắng phát triển những tính tốt và sửa bỏ những tính xấu. Vì tính xấu của một người thường chỉ có hại cho người đó; còn tính xấu của một đảng viên, một cán bộ, sẽ có hại đến Đảng, có hại đến nhân dân”(10). Do vậy, cán bộ, đảng viên mỗi ngày phải thiết thực kiểm điểm, tiến hành tự phê bình mình cũng như phê bình người khác một cách triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt; phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm; phải kiên quyết tự sửa chữa và giúp đồng chí mình sửa chữa: “Mục đích phê bình cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ. Cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn”(11) với chất lượng, hiệu quả cao hơn.
Bốn là, tự phê bình và phê bình tạo sự đoàn kết, gắn bó chặt chẽ trong nội bộ Đảng. Sinh thời, Hồ Chí Minh luôn căn dặn: “Muốn đoàn kết chặt chẽ là phải thật thà tự phê bình, thành khẩn phê bình đồng chí và những người xung quanh, phê bình, tự phê bình để cùng nhau tiến bộ, để đi đến càng đoàn kết. Đoàn kết, phê bình, tự phê bình thật thà để đi đến đoàn kết hơn nữa”(12). Người còn chỉ rõ một số biểu hiện chưa đúng trong tự phê bình và phê bình đó là: “vẫn có một số ít đảng viên bị chủ nghĩa cá nhân trói buộc mà trở nên kiêu ngạo, công thần, tự cao tự đại. Họ phê bình người khác mà không muốn người khác phê bình họ; không tự phê bình hoặc tự phê bình một cách không thật thà, nghiêm chỉnh. Họ sợ tự phê bình thì sẽ mất thể diện, mất uy tín. Họ không lắng nghe ý kiến của quần chúng. Họ xem khinh những cán bộ ngoài Đảng. Họ không biết rằng: có hoạt động thì khó mà hoàn toàn tránh khỏi sai lầm. Chúng ta không sợ sai lầm, chỉ sợ phạm sai lầm mà không quyết tâm sửa chữa. Muốn sửa chữa cho tốt thì phải sẵn sàng nghe quần chúng phê bình và thật thà tự phê bình. Không chịu nghe phê bình và không tự phê bình thì nhất định lạc hậu, thoái bộ. Lạc hậu và thoái bộ thì sẽ bị quần chúng bỏ rơi”(13). Người kiên quyết đấu tranh với những nhận thức sai lầm của cán bộ, đảng viên khi xem tự phê bình và phê bình là dẫn đến việc vạch ra cái xấu, cái yếu kém và vì vậy sẽ làm mất thanh danh của Đảng, của cán bộ, để địch lợi dụng chia rẽ, phá hoại mối đoàn kết trong nội bộ Đảng cũng như giữa Đảng với nhân dân. Hoặc có tự phê bình và phê bình nhưng che dấu khuyết điểm, báo cáo sai sự thật, thủ tiêu đấu tranh, đóng góp cho nhau theo kiểu hình thức chiếu lệ, dĩ hòa vi quý; dùng phê bình để công kích, nói xấu, bôi nhọ hay hạ bệ lẫn nhau. Tất cả những hiện tượng trên là biểu hiện sự nhận thức chưa đúng bản chất của tự phê bình và phê bình với tư cách là một nguyên tắc trong công tác xây dựng Đảng. Những hiện tượng đó đã và đang làm suy giảm năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu, uy tín của Đảng và niềm tin của nhân dân đối với Đảng.
Năm là, thực chất của tự phê bình và phê bình là vươn tới cái đẹp, cái hoàn thiện vì lợi ích chung. Phê bình là “mổ xẻ” những việc làm sai trái ảnh hưởng đến lợi ích của tập thể. Quan điểm “phê bình là phê bình việc làm, chứ không phải phê bình người”(14) làm cho con người không bị rơi vào chủ nghĩa cá nhân, vị kỷ, thấp hèn, thù hận, tranh giành được thua, ghanh ghét, đố kỵ giữa con người với nhau. Tầm cao trí tuệ và nhãn quan chính trị của Hồ Chí Minh thể hiện ở việc Người luôn nâng cao vị thế của con người, phát huy tính tích cực, chủ động, năng động, sáng tạo của con người trong công việc và cuộc sống. Tự phê bình và phê bình là để giúp cho mỗi người tự hoàn thiện mình, để cho con người vươn tới chân, thiện, mỹ. Từ lâu, vấn đề tự phê bình và phê bình đã được đề cập đến trong Điều lệ và các văn kiện của Đảng. Quá trình lãnh đạo cách mạng, nhờ thực hiện nghiêm túc tự phê bình và phê bình, do vậy mà ở những giai đoạn lịch sử nhất định, Đảng ta đã kịp thời “nhìn thẳng vào sự thật, đánh giá đúng sự thật, khách quan, không nể nang, né tránh” nhận rõ ưu, khuyết điểm và kiên quyết sửa chữa sai lầm. Nhờ vậy mà Đảng ta ngày càng vững mạnh, đường lối chính sách ngày càng đúng đắn, sát thực tiễn hơn, xứng đáng là đội tiên phong của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của dân tộc.
2. Biện pháp đổi mới, nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình trong Đảng hiện nay
Phát biểu tại Hội nghị cán bộ toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện Kết luận và Quy định của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về xây dựng, chỉnh đốn Đảng theo hình thức trực tuyến, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: Xây dựng, chỉnh đốn Đảng là công việc xây dựng tổ chức, xây dựng con người, là công tác con người, rất dễ đụng chạm đến danh dự, lợi ích, quan hệ của con người, đòi hỏi mỗi chúng ta phải tự phê bình, phân tích, mổ xẻ những ưu, khuyết điểm của chính bản thân mình; phải nhận xét, đánh giá về người khác. Vì vậy, thường rất khó, rất phức tạp. Tuy khó nhưng không thể không làm, vì nó liên quan đến sinh mệnh của Đảng và sự tồn vong của chế độ. Nhằm góp phần cụ thể hóa tinh thần Kết luận 21-KL/TW ngày 25/10/2021 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, nâng cao chất lượng tự phê bình và phê bình có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay. Do vậy, cần nhận thức và thực hiện tốt một số nội dung chủ yếu sau:
Một là, nâng cao nhận thức, đề cao trách nhiệm tự phê bình và phê bình của các cấp ủy đảng và cán bộ, đảng viên
Tự phê bình và phê bình chỉ có thể đem lại hiệu quả thiết thực khi cấp ủy đảng các cấp có nhận thức đúng và tổ chức duy trì thực hiện nghiêm túc ở cấp mình. Trong thực hiện tự phê bình và phê bình, mỗi cán bộ, đảng viên cần phải nêu ưu điểm và chỉ rõ khuyết điểm của mình cũng như đồng chí mình, không nên chỉ thiên về vạch khuyết điểm của người khác theo kiểu “bới lông, tìm vết” để tìm cách “hạ bệ”, làm giảm uy tín của nhau, mà không đề cập những ưu điểm của họ hoặc chỉ thiên về phê bình người khác mà không nghiêm khắc tự phê bình, nhất là ở thời điểm trước khi tiến hành bầu cử, bỏ phiếu tín nhiệm hay trước khi cấp ủy đảng xem xét, cất nhắc, bổ nhiệm, đề bạt. Đặc biệt nguy hiểm hơn, có người thể hiện tinh thần phê bình rất “sôi nổi” song chỉ nhấn mạnh ưu điểm theo kiểu “tâng bốc” để lấy lòng hoặc chung chung không ảnh hưởng đến ai mà không dám mạnh dạn chỉ rõ khuyết điểm, đó là biểu hiện của những kẻ cơ hội, thực dụng. Bất cứ một cấp ủy đảng nào một khi nhận thức không đúng nguyên tắc tự phê bình và phê bình thường nảy sinh hiện tượng buông lỏng, coi nhẹ hoặc hình thức trong sinh hoạt đảng.
"Tăng cường công tác giáo dục, rèn luyện, quản lý đảng viên, cán bộ, công chức, viên chức; làm mạnh hơn nữa, quyết liệt hơn nữa các công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát, kiểm toán, điều tra, khởi tố, truy tố, xét xử... của các cơ quan chức năng; nâng cao sức chiến đấu của các tổ chức cơ sở đảng; phát huy vai trò giám sát của nhân dân, các đoàn thể, của báo chí và công luận" - Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng. Ảnh nguồn https://www.xaydungdang.org.vn/
Do vậy, biện pháp hàng đầu của việc nâng cao nhận thức, phát huy tinh thần trách nhiệm tự phê bình và phê bình của các cấp ủy, đảng và cán bộ, đảng viên vẫn là tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục lý luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối quan điểm của Đảng về vị trí, vai trò, bản chất tự phê bình và phê bình. Cùng với đó, cần bồi dưỡng kiến thức toàn diện, cung cấp thông tin kịp thời, đầy đủ, chính xác cho cán bộ, đảng viên để mọi người vừa có đủ bản lĩnh, dũng khí, hiểu biết, vừa có cái tâm trong sáng, trung thực, dám bảo vệ cái đúng, phê phán cái sai, làm cho ý kiến phê bình của mình được chính xác, có hàm lượng trí tuệ và có tính thuyết phục cao. Khắc phục tình trạng bưng bít sự thật, không dám công khai hoặc thông tin sai lệch làm ảnh hưởng đến hiệu quả của tự phê bình và phê bình.
Hai là, duy trì và thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả chế độ tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng
Tự phê bình và phê bình phải trở thành nền nếp thường xuyên, một nguyên tắc mà mọi cấp ủy đảng, cán bộ, đảng viên đều phải thực hiện, chấp hành, tuân thủ và không có bất cứ một trường hợp ngoại lệ nào. Thực hiện nghiêm túc và có hiệu quả nền nếp, chế độ sinh hoạt tự phê bình và phê bình trong Đảng nhằm kịp thời cảnh tỉnh và ngăn chặn những biểu hiện tiêu cực của cán bộ, đảng viên. Vì vậy, mỗi cấp ủy, tổ chức đảng cần tổ chức tiến hành tự phê bình và phê bình nghiêm túc, chặt chẽ, tránh những biểu hiện qua loa đại khái, mang tính chiếu lệ, hình thức. Trong sinh hoạt tự phê bình và phê bình cần khắc phục những biểu hiện độc đoán, gia trưởng, hữu khuynh, né tránh khuyết điểm hoặc bao che. Để đạt hiệu quả của tự phê bình và phê bình cần kết hợp chặt chẽ giữa công tác tư tưởng và công tác tổ chức, phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm và tính tự giác của mỗi cán bộ, đảng viên trong quá trình tiến hành. Thực chất đây là vấn đề tạo dựng môi trường, điều kiện thuận lợi để thực hiện tốt tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng. Đồng thời, phải kết hợp chặt chẽ với các nguyên tắc khác, như: Nguyên tắc tập trung dân chủ và nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách nhằm nâng cao tính lãnh đạo, tính chiến đấu, tính giáo dục trong sinh hoạt đảng.
Ba là, thực hiện tự phê bình và phê bình với thái độ và phương pháp đúng đắn, phù hợp
Tự phê bình và phê bình là một vấn đề nhạy cảm, nếu chúng ta thực hiện không khéo, không đúng sẽ gây ra phản ứng tâm lý, phản tác dụng và làm hỏng cán bộ, đảng viên của Đảng. Hơn nữa, mỗi nội dung tiến hành đều ảnh hưởng đến uy tín, phẩm chất, đạo đức, nhân cách của người cán bộ, đảng viên. Vì vậy, tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng hiện nay phải là hành động mang tính văn hóa, tính khoa học và đậm tính nhân văn. Nghĩa là phải thành khẩn, trung thực, kiên quyết, giàu lòng nhân ái và phải xuất phát từ cái tâm trong sáng vì lợi ích chung của tập thể. Trong phê bình không nên dùng những lời mỉa mai, chua cay, đâm chọc lẫn nhau. Phê bình việc, chứ không phải phê bình người. Điều này khác xa động cơ của không ít người vẫn thường lợi dụng phê bình để trù dập cấp dưới, xu nịnh cấp trên hay trừng phạt lẫn nhau. Người được phê bình phải có thái độ cầu thị trong việc tiếp thu những ý kiến đóng góp của đồng chí, đồng đội và quần chúng, phải coi đó là một lần giúp mình tiến bộ, trưởng thành; đồng thời bản thân phải nghiêm túc sửa chữa những sai lầm khuyết điểm, loại bỏ những ý nghĩ thành kiến, trù úm hoặc thù ghét người phê bình mình. Đó là tinh thần nhân văn, tính cách mạng, khoa học của tự phê bình và phê bình. Đối với người phê bình phải chỉ ra được cụ thể những ưu, nhược điểm của đồng chí, đồng đội mình để từ đó tìm cách giúp đỡ họ và phải chịu trách nhiệm về những lời nói của mình.
Trong phê bình cần phát huy dân chủ, để cho mọi người được nói lên những suy nghĩ của mình. Dân chủ là tiền đề, động lực thúc đẩy tự phê bình và phê bình của mỗi cán bộ, đảng viên. Không có dân chủ, không thể có tự phê bình và phê bình đúng đắn. Ở tổ chức cơ sở đảng, cần phát huy quyền dân chủ trực tiếp để mỗi cán bộ, đảng viên có thể nâng cao trách nhiệm của mình trong thực hiện tự phê bình và phê bình. Ý kiến phát biểu của nhiều người tâm huyết sẽ chỉ ra được đầy đủ những ưu, nhược điểm của mỗi cán bộ, đảng viên và vấn đề đưa ra sẽ được xem xét một cách đầy đủ, toàn diện, từ đó mỗi người sẽ tự hoàn thiện mình thông qua sự giúp đỡ của người khác và nỗ lực cố gắng của bản thân.
Bốn là, phát huy vai trò tiền phong gương mẫu của cấp ủy, người đứng đầu và các tổ chức quần chúng trong thực hành tự phê bình và phê bình
Phát huy vai trò gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên, nhất là cấp ủy và người đứng đầu trong thực hành tự phê bình và phê bình có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Cán bộ, đảng viên giữ cương vị càng cao thì càng phải thực hiện tự phê bình và phê bình nghiêm túc; cấp trên phải gương mẫu tự phê bình trước cấp dưới, cấp dưới phải mạnh dạn phê bình cấp trên; tổ chức đảng và đảng viên phải lắng nghe ý kiến phê bình của quần chúng. Định kỳ phải tổ chức cho quần chúng tham gia đóng góp ý kiến cho đảng viên và tổ chức đảng, những ý kiến đúng phải được tiếp thu và kiên quyết sửa chữa, những ý kiến chưa đúng phải giải thích cho quần chúng hiểu. Tự phê bình và phê bình tốt phải có sự chuẩn bị chu đáo và đặt dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức chặt chẽ của cấp ủy đảng. Phát huy vai trò, trách nhiệm của đội ngũ cán bộ mà trước hết là bí thư và thủ trưởng đơn vị cần phải tiên phong, gương mẫu, dám tự phê bình, dám nhận khuyết điểm trước tập thể, trước cấp trên, cấp dưới và đồng cấp; thật sự tạo ra không khí cởi mở, khuyến khích động viên mọi cán bộ, đảng viên, quần chúng mạnh dạn tự phê bình và phê bình.
Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò của các tổ chức quần chúng trong cơ quan, đơn vị tham gia phê bình tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên. Tổ chức đảng là nơi trực tiếp lãnh đạo và quan hệ gắn bó mật thiết với quần chúng. Mọi hoạt động của tổ chức cơ sở đảng đều được quần chúng nắm bắt, giám sát. Thực tế đã chứng minh, chỉ khi nào thực hiện tốt việc quần chúng tham gia giám sát, phê bình thì tổ chức đảng ở nơi đó sẽ luôn trong sạch, vững mạnh, năng lực lãnh đạo được nâng cao, kịp thời phát hiện sai lầm, khuyết điểm của cán bộ, đảng viên, góp phần tích cực vào việc chống lại bệnh quan liêu, tham nhũng, chuyên quyền, độc đoán của cán bộ, làm trong sạch đội ngũ, củng cố niềm tin của quần chúng đối với cán bộ, đảng viên và cấp ủy đảng. Muốn vậy, đòi hỏi các cấp uỷ đảng phải xây dựng quy chế chặt chẽ, xác định nội dung, hình thức thích hợp để quần chúng tham gia thực hiện phê bình có hiệu quả. Đồng thời, cấp ủy đảng các cấp cần có thái độ chân thành tiếp thu ý kiến phê bình của quần chúng và công khai, kịp thời thông báo kế hoạch, biện pháp, kết quả sửa chữa khuyết điểm của cán bộ, đảng viên trước quần chúng. Sử dụng khéo léo các phương pháp động viên, khuyến khích quần chúng tham gia phê bình rộng rãi có chất lượng, đúng hướng. Có cơ chế bảo vệ và nghiêm cấm, kiên quyết xử lý các trường hợp trù dập, ức hiếp người phê bình.
Năm là, gắn tự phê bình và phê bình với công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng
Để tự phê bình và phê bình có hiệu quả cần kết hợp chặt chẽ với công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật của Đảng. Tự phê bình và phê bình là một thuộc tính của công tác kiểm tra, giám sát; một chế độ và là một trong những phương pháp cơ bản khi tiến hành kiểm tra, giám sát. Nói đến kiểm tra, giám sát là phải nói đến hoạt động tự phê bình và phê bình. Tự phê bình và phê bình tốt sẽ góp phần nâng cao chất lượng hiệu quả của công tác kiểm tra, giám sát. Ngược lại, không làm tốt tự phê bình và phê bình thì công tác kiểm tra, giám sát sẽ mang tính hình thức, không mang lại hiệu quả thiết thực. Thực tiễn ở nhiều tổ chức đảng cho thấy các cuộc kiểm tra, giám sát nhất là kiểm tra đảng viên khi có dấu hiệu vi phạm, kết quả và chất lượng phụ thuộc rất nhiều vào việc tự phê bình và phê bình của đảng viên. Nếu thực hiện tự phê bình và phê bình nghiêm túc sẽ giúp tổ chức đảng và uỷ ban kiểm tra các cấp có cơ sở, căn cứ để có những kết luận chính xác nhanh chóng, đúng người, đúng tội.
Chất lượng tự phê bình và phê bình suy cho cùng là nhằm làm cho cán bộ, đảng viên phát huy ưu điểm, sửa chữa sai lầm, khuyết điểm, đoàn kết, tiến bộ. Điều này đã được Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng khẳng định: “Mọi đảng viên đều phải làm như vậy, chứ không phải chỉ đứng ngoài mà “phán”, hoặc “chờ xem”, coi như mình vô can. Việc kiểm điểm, tự phê bình và phê bình cần được chuẩn bị thật chu đáo, chỉ đạo tỉ mỉ, chặt chẽ; tiến hành nghiêm túc, thận trọng; làm đến đâu chắc đến đó, đạt kết quả cụ thể, thực chất. Hết sức tránh làm lướt, làm qua loa, hình thức, chiếu lệ. Khắc phục tình trạng xuê xoa, nể nang, thậm chí biến cuộc họp tự phê bình và phê bình thành nơi vuốt ve, ca tụng lẫn nhau; đồng thời cũng ngăn chặn, tránh tình trạng lợi dụng dịp này để “đấu đá”, “hạ bệ” nhau với những động cơ không trong sáng”. Vì vậy, các cấp uỷ đảng cần xác định rõ kế hoạch, biện pháp, thời gian cụ thể để kiểm tra, giám sát cán bộ, đảng viên. Qua đó, kịp thời động viên, biểu dương những cán bộ, đảng viên có kết quả phấn đấu tốt; chấn chỉnh, giúp đỡ những cán bộ, đảng viên chưa tốt giúp đỡ họ sửa chữa sai lầm, khuyết điểm và định kỳ thông báo kết quả phấn đấu tiến bộ trước tập thể. Đồng thời, phải kết hợp chặt chẽ với công tác kiểm tra, giám sát với kỷ luật của Đảng. Đây là công cụ nhằm tăng sức mạnh của công tác kiểm tra, giám sát Đảng và làm cho việc thực hiện tự phê bình và phê bình hiệu quả hơn. Trong quá trình kiểm tra, giám sát Đảng mà phát hiện dấu hiệu vi phạm thì cần phải căn cứ vào mức độ mà đưa ra hình thức kỷ luật bảo đảm chặt chẽ và nghiêm minh. Việc tiến hành xử lý kỷ luật phải được thực hiện đúng quy trình, thủ tục nguyên tắc theo Điều lệ Đảng. Kiên quyết xử lý đúng người, đúng tội, không bao che hoặc làm qua loa, đại khái làm ảnh hưởng đến sức mạnh của Đảng.
Như vậy, thông qua những Kết luận, Quy định được ban hành tại Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, chúng ta một lần nữa thấy rõ được tinh thần quyết tâm “tự soi, tự sửa” của Đảng. Tin tưởng rằng, với sự đoàn kết, thống nhất, hành động quyết liệt thực sự từ phía Đảng và trách nhiệm của mỗi cán bộ, đảng viên trong tự phê bình và phê bình sẽ tạo ra dũng khí, động lực mới thôi thúc mỗi cán bộ, đảng viên trách nhiệm hơn với chính mình, với đồng chí, đồng nghiệp và tổ chức, góp phần xây dựng tổ chức đảng thực sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, đạo đức, tổ chức và cán bộ, xứng đáng với sự mong đợi và niềm tin của quần chúng nhân dân.
Chú thích
1. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, Hà Nội, 2021, tr.91-92.
2. V.I.Lênin: Toàn tập, tập 34, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.349.
3. V.I.Lênin: Toàn tập, tập 46, Nxb CTQG, Hà Nội, 2005, tr.430.
4. V.I.Lênin: Toàn tập, tập 44, Nxb CTQG, Hà Nội, 2006, tr.379.
5. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.305.
6. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 15, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.672.
7. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.302.
8. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.301.
9. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.324.
10. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.294.
11. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.272.
12. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 10, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.584.
13. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 11, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.608-609.
14. Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011, tr.272.
Lê Thế Phong
Ý kiến bạn đọc
Bạn cần đăng nhập với tư cách là Thành viên chính thức để có thể bình luận
