Hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn về xe điện

Để tạo thuận lợi cho việc phát triển xe điện tại Việt Nam, theo chuyên gia, cần sớm hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, định mức kinh tế kỹ thuật về xe điện.

Xe điện là xu thế tất yếu

Phát biểu tại Hội thảo “Phát triển phương tiện giao thông đường bộ sử dụng điện hướng tới chuyển đổi năng lượng xanh”, Thứ trưởng Bộ Giao thông Vận tải Lê Anh Tuấn cho biết, biến đổi khí hậu là thách thức nghiêm trọng toàn cầu, vấn đề ứng phó biến đổi khí hậu, giảm phát thải carbon, phát triển bền vững là xu thế không thể đảo ngược với quyết tâm cao và mục tiêu lớn của cộng đồng quốc tế.

Tại COP 26, Việt Nam đã có những cam kết mạnh mẽ cùng 147 quốc gia cam kết đưa mức phát thải ròng về “0” vào giữa thế kỷ bằng nguồn lực trong nước cùng với hợp tác và hỗ trợ của cộng đồng quốc tế, nhất là các nước phát triển cả về tài chính và chuyển giao công nghệ, trong đó có thực hiện các cơ chế theo Thoả thuận Paris. Việc triển khai các cam kết này sẽ mang lại lợi ích lớn và lâu dài cho đất nước.

Cam kết mạnh mẽ tại COP26 là cơ hội để Chính phủ Việt Nam thực hiện tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng các-bon thấp, là động lực thúc đẩy chuyển đổi toàn diện nền kinh tế Việt Nam nói chung và ngành giao thông vận tải nói riêng sang phương thức phát triển xanh, không phát thải khí nhà kính.

Hiện nay, trên thế giới, năng lượng điện đã được ứng dụng rộng rãi đối với phương tiện giao thông đường bộ. Đối với các nước đang phát triển như Việt Nam, do xuất phát điểm thấp, lộ trình chuyển đổi năng lượng giai đoạn đầu thường chậm hơn khoảng 5-10 năm và tăng tốc ở giai đoạn sau để bắt kịp mục tiêu phát thải ròng về “0” vào năm 2050.

Để góp phần hiện thực hoá những cam kết tại COP26, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022 phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành giao thông vận tải với những mục tiêu, lộ trình và các nhiệm vụ cụ thể đối với từng lĩnh vực, trong đó lĩnh vực đường bộ với việc phát triển phương tiện giao thông đường bộ điện được xác định là trọng tâm. Đây sẽ là cơ hội cho ngành giao thông vận tải tiếp cận công nghệ tiên tiến, hiện đại, chuyển đổi từ sử dụng năng lượng hóa thạch sang các loại năng lượng xanh, giảm phát thải khí nhà kính.

Thứ trưởng Lê Anh Tuấn nhấn mạnh, là cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực giao thông vận tải, Bộ GTVT luôn trân trọng các ý kiến đóng góp của chuyên gia, nhà khoa học, đại diện các Hiệp hội, doanh nghiệp vào định hướng cũng như giải pháp góp phần thực hiện việc phát triển phương tiện giao thông đường bộ sử dụng điện, hướng tới mục tiêu bảo vệ môi trường, an toàn và thuận lợi nhất cho người tham gia giao thông. Thứ trưởng cũng đánh giá cao ý nghĩa của hội thảo.

Các nghiên cứu cho thấy, trên thế giới, ngành giao thông vận tải tiêu thụ trên 55% lượng nhiên liệu dầu mỏ và phát thải ra khoảng 25% tổng lượng CO2 toàn cầu. Trong đó, tỷ lệ này từ các phương tiện giao thông đường bộ chiếm tới 17%. Để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí trong lĩnh vực giao thông vận tải, xe điện được đánh giá có ưu thế hơn cả bởi loại phương tiện này không phát thải các chất gây ô nhiễm không khí, hiệu suất sử dụng năng lượng cao, dễ tích hợp các tính năng hỗ trợ lái xe hiện đại, xe tự lái.

Thị trường xe điện thế giới những năm qua đã có bước nhảy vọt. Năm 2021 số lượng xe điện là 17 triệu xe, tăng gấp 2,5 lần so với năm 2019. Còn tại Việt Nam, theo số liệu của Cục Đăng kiểm Việt Nam, đến tháng 8 năm 2022 cả nước đã có gần 3 nghìn ô tô điện được sản xuất lắp ráp, nhập khẩu, tăng gấp hơn 20 lần so với lượng ô tô điện của năm 2019. Đến nay, cả nước cũng có gần 1,8 triệu mô tô – xe máy điện hoạt động, phục vụ nhu cầu dân sinh hàng ngày.

Việt Nam là nước đang phát triển, tiến trình công nghiệp hóa mới chỉ bắt đầu trong hơn ba thập kỷ qua và đang trên đà phát triển mạnh mẽ trong những thập kỷ tới. Với mục tiêu tăng GDP 6,5%-7% mỗi năm, các ngành và lĩnh vực đóng vai trò chủ đạo để phát triển kinh tế đang là những ngành có mức độ phát thải khí nhà kính cao, việc đặt mục tiêu chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải mạnh mẽ tiến tới phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 có thể sẽ dẫn đến những thách thức to lớn đối với tăng trưởng kinh tế và điều tiết hài hòa giữa các ngành kinh tế.

Giao thông vận tải là một trong những ngành sử dụng nhiên liệu hóa thạch, phát thải khí nhà kính lớn trong nền kinh tế Việt Nam, do đó, việc đặt mục tiêu phát thải ròng bằng “0” sẽ mở ra cơ hội chuyển đổi lớn cho ngành, tuy nhiên cũng sẽ mang đến không ít những khó khăn và thách thức, cần sự chung tay của toàn xã hội và hỗ trợ mạnh mẽ từ quốc tế.

Trên thế giới, tỷ lệ xe không phát thải mới bán ra hiện nay khoảng 2% và ước tính đến năm 2030 là 30% (riêng tại Mỹ là 50%). Do đó, các chính sách và sáng kiến trong tương lai của Việt Nam về chuyển đổi sớm năng lượng xanh sẽ giúp ngành công nghiệp về phương tiện không phát thải phát triển nhanh và mạnh mẽ tại thị trường trong nước và thị trường nước ngoài, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Đây cũng là cơ hội để Việt Nam thu hút thêm nhà đầu tư nước ngoài đầu tư vào ngành công nghiệp phương tiện, trang thiết bị không phát thải còn khá non trẻ tại Việt Nam.

Cam kết mạnh mẽ tại COP26 là cơ hội để Chính phủ Việt Nam thực hiện tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng các-bon thấp, là động lực thúc đẩy chuyển đổi toàn diện nền kinh tế Việt Nam nói chung và ngành giao thông vận tải nói riêng sang phương thức phát triển xanh, không phát thải khí nhà kính. Đây cũng sẽ là cơ hội cho ngành giao thông vận tải tiếp cận công nghệ tiên tiến, hiện đại, tiến tới ngang bằng với các nước phát triển về công nghệ xanh; đồng thời tiếp cận các nguồn lực, hỗ trợ quốc tế đầu tư phát triển hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông tiên tiến, hiện đại, phát thải thấp, giúp thúc đẩy phát triển kinh tế. Ngoài những lợi ích trên, thúc đẩy phát triển phương tiện giao thông đường bộ sử dụng điện còn góp phần hướng tới mục tiêu bảo vệ môi trường, nâng cao sức khoẻ người dân, …

Cần sớm hoàn thiện các bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn

Đề cập tới lộ trình và giải pháp chuyển đổi phương tiện giao thông sang sử dụng điện theo tinh thần Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22/7/2022, bà Nguyễn Thị Phương Hiền, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Phát triển GTVT cho hay, mục tiêu hướng tới là phát triển hệ thống giao thông vận tải xanh, phát thải ròng khí nhà kính về 0 vào năm 2050.

Về lộ trình chuyển đổi, riêng đối với phương tiện giao thông cơ giới đường bộ, từ năm 2022, về phương tiện sẽ mở rộng phối trộn, sử dụng xăng E5; thúc đẩy sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu phương tiện sử dụng điện. Về hạ tầng sạc điện, sẽ phát triển nhằm đáp ứng nhu cầu người dân, doanh nghiệp.

Từ năm 2030, về phương tiện sẽ sử dụng 100% xăng E5, từng bước hạn chế sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu phương tiện sử dụng năng lượng hoá thạch. Từ năm 2040, dừng sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu phương tiện sử dụng năng lượng hoá thạch. Về hạ tầng sạc điện, dần hoàn thiện trên phạm vi toàn quốc, đáp ứng nhu cầu người dân, doanh nghiệp. Từ năm 2050, 100% phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh. Hạ tầng sạc điện được hoàn thiện trên phạm vi toàn quốc, đáp ứng nhu cầu người dân, doanh nghiệp.

Về nhiệm vụ và giải pháp sẽ bao gồm việc (1) xây dựng, hoàn thiện thể chế, chính sách, quy hoạch (trong đó chú trọng hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, Luật chuyên ngành; hoàn thiện hệ thống quy chuẩn, hướng dẫn, định mức kinh tế kỹ thuật về xe điện; tạo cơ chế chính sách hỗ trợ phát triển xe điện; có chiến lược, quy hoạch ngành quốc gia, quy hoạch ngành giao thông vận tải); (2) Chuyển đổi phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh; (3) Phát triển kết cấu hạ tầng giao thông xanh; (4) Nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính; (5) Tăng cường hợp tác quốc tế, khoa học công nghệ, Nhân lực và truyền thông.

Bộ GTVT chủ trì xây dựng, hoàn thiện thể chế chính sách liên quan đến chuyển đổi xanh, cụ thể gồm: 05 bộ luật/ luật chuyên ngành; Hệ thống quy chuẩn, hướng dẫn, định mức kinh tế kỹ thuật liên quan đến sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh; Xây dựng quy định giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu; Nghiên cứu, phát triển, chuyển đổi công nghệ phương tiện; Đào tạo, nâng cao năng lực; Xây dựng kế hoạch và tổ chức truyền thông.

Bộ kế hoạch và Đầu tư xây dựng chính sách ưu đãi đầu tư cho doanh nghiệp sản xuất phương tiện sử dụng điện, năng lượng xanh; Xây dựng chính sách ưu đãi doanh nghiệp đầu tư, xây dựng hệ thống sạc điện, hạ tầng cung cấp năng lượng xanh. Bộ Công thương xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về năng lượng xanh trong giao thông vận tải; Quy định dừng sản xuất, lắp ráp, nhập khẩu ô tô, mô tô sử dụng xăng, dầu; Phát triển hạ tầng cho phương tiện sử dụng điện.

Bộ Tài chính xây dựng chính sách ưu đãi, hỗ trợ sản xuất, nhập khẩu phương tiện, thiết bị giao thông vận tải; Xây dựng chính sách ưu đãi doanh nghiệp kinh doanh vận chuyển chuyển đổi phương tiện; Xây dựng chính sách khuyến khích, ưu đãi cho người dân chuyển đổi phương tiện. Bộ Xây dựng chủ trì hoàn thiện chính sách ưu tiên phát triển hạ tầng giao thông đô thị; Rà soát, ban hành quy định, tiêu chuẩn thiết kế đường đô thị có đường dành riêng cho xe đạp/ xe đạp điện.

UBND các tỉnh, thành phố hoàn thiện hạ tầng giao thông công cộng, hạ tầng giao thông phi cơ giới; Phát triển hạ tầng cho phương tiện sử dụng điện khu vực đô thị; Thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi sang ô tô điện; Thúc đẩy người dân chuyển đổi sang phương tiện điện.

Liên quan tới vấn đề trên, theo ông Vũ Thắng, Giám đốc Trung tâm phát triển trạm sạc VinFast, hiện có những khó khăn khi thực hiện việc lắp đặt các trạm sạc xe điện. Trong đó có việc các bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn về trạm sạc vẫn còn thiếu.

Cụ thể, Bộ KH&CN mới chỉ ban hành khoảng 5 – 6 bộ tiêu chuẩn về hệ thống trạm sạc nên VinFast đang phải áp dụng các tiêu chuẩn của mình hoặc theo tiêu chuẩn quốc tế. Điều này sẽ ảnh hưởng đến việc phát triển trạm sạc một cách đồng bộ và nhanh hơn ở các địa phương.

Không giống xe máy điện, ô tô điện phải có độ phủ sóng rộng khắp các địa phương do đó VinFast mong sẽ có những chính sách khuyến khích như: Thứ nhất, ác khuôn khổ pháp lý để các địa phương thống nhất tuân thủ theo; Thứ hai, là các chính sách hỗ trợ của quốc gia để giải quyết các vướng mắc trong việc lắp đặt trạm sạc, như các thủ tục về cấp phép, giải phóng mặt bằng; Thứ ba, cần đẩy mạnh các chương trình truyền thông để dần thay đổi thói quen sử dụng phương tiện, chuyển dần sang sử dụng xe điện.