Phương pháp phòng và trị muỗi hành gây hại lúa

Thứ ba - 14/02/2023 21:00 0
Muỗi hành có tên khoa học là Orselia oryzae, bộ Diptera, họ Cecidomyiidae, gây hại tại nhiều nước trồng lúa ở châu Á, gây thất thoát năng suất cho cây trồng có thể đến 50%. Từ lâu Muỗi hành hại lúa (sâu năn) là đối tượng gây hại khá phổ biến ở nhiều vùng trồng lúa của Châu Á như Ấn Độ, Indonesia, Myanma, Thailand, Trung Quốc, Sri Lanka, Cambodia... Tại Việt Nam ghi nhận muỗi hành hại lúa xuất hiện từ những năm đầu thập kỷ 1980 và gây hại khá phổ biến tại các tỉnh miền Trung cũng như Đồng bằng Sông Cửu Long.
https://www.congtydelta.com/public/upload/images/2-Figure1-1(1).png
 
  1. Cách gây hại và triệu chứng
Sâu non muỗi hành (hay còn gọi là sâu năn) di chuyển lên phần giữa của bẹ và thân, rồi xâm nhập vào đỉnh sinh trưởng, tại đây sâu cắn phá, gây hại và thải ra chất độc có trong nước miếng làm gốc bẹ lúa phồng to, bên trong rỗng, sau đó đọt lúa phát triển bất thường thành ống như lá hành có màu trắng nhạt, rộng khoảng 1cm, dài 10 – 30cm, đầu ống hành được bịt kín do mô lá tạo thành.
Ống hành xuất hiện khoảng một tuần sau khi muỗi xâm nhập. Tép lúa bị hại không cho bông (gié) nhưng lúa có thể mọc chồi mới để bù lại. Triệu chứng lúa do muỗi hành gây hại giống như lúa bị hạn, bệnh do virus (bệnh vàng lùn, bệnh Tungro), sâu đục thân, ngộ độc thuốc trừ cỏ 2,4D. Muỗi hành chỉ gây hại từ giai đoạn mạ đến cuối đẻ nhánh, trước khi có đòng.
Đặc tính sinh học của muỗi hành: Trứng thon dài, mới đẻ có màu trắng, trước khi nở có màu vàng. Trứng được đẻ rải rác ở lá thìa, phiến hay bẹ lá, trứng được đẻ từng quả một hay đẻ thành từng nhóm 3 - 4 quả. Sâu non giống như dòi, mình dẹt, màu trắng sữa, dài 4 - 5mm. Giai đoạn ấu trùng có 3 - 4 tuổi. Mỗi chồi chỉ có một sâu non và khi ống hành vươn dài ra thì cùng lúc sâu non hóa nhộng.
Nhộng có màu hồng nhạt, trước khi vũ hóa có màu đỏ, dài 2 - 4mm, giai đoạn nhộng dài 3 - 5 ngày, cả sâu non và nhộng sống đều gây hại trong ống hành. Nhộng có thể di chuyển lên xuống trong ống hành. Khi sắp vũ hóa, nhộng di chuyển lên ngọn ống hành, dùng gai bụng đục lỗ, chui nửa mình ra, lột vỏ nhộng để lại trên đầu ống hành để thành trùng (muỗi) bay thoát ra ngoài.
Muỗi hành trưởng thành giống như muỗi nhà, sải cánh dài 3 - 5mm, muỗi cái bụng màu đỏ nhạt, muỗi đực nhỏ hơn muỗi cái, màu nâu vàng, râu 10 đốt. Muỗi hoạt động (giao phối, đẻ trứng) mạnh về đêm, sức bay yếu nên tầm gây hại hạn chế trong khu vực giới hạn, bị dẫn dụ bởi ánh sáng. Con cái đẻ 100 - 200 trứng. Vòng đời muỗi hành (sâu năn) từ 25 - 35 ngày. Muỗi hành có nhiều thiên địch ký sinh trứng, sâu non (Obtusiclava oryzae, Eurytoma setitibia…) và nhộng. Thường khi sâu non xuất hiện, thiên địch ký sinh tăng, do đó cần chú ý khi phun thuốc trừ sâu, có thể làm giảm mật số thiên địch ký sinh về sau. Ký chủ phụ: Lúa chét, cỏ bắc (Leersia), cỏ lồng vực, cỏ ống, cỏ lông tây.
2. Đặc điểm sinh thái và gây hại
Muỗi hoạt động về đêm. Sức bay yếu nên thường phân bố thành khu vực. Trứng được đẻ riêng lẻ hoặc từng nhóm 3-4 cái ở phía dưới mặt lá, khu vực gần gốc lúa. Mỗi con muỗi cái đẻ từ 100-200 trứng. Trứng cần có ẩm độ cao (trên 80%) để phát triển và nở. Sâu năn phát triển thích hợp trong điều kiện tương đối ẩm, có mưa và trời ít nắng. Thường phát sinh cục bộ trên một cánh đồng hoặc một vùng hẹp do khả năng di chuyển yếu của muỗi.
3. Đặc điểm gây hại
Muỗi tấn công cây lúa từ giai đoạn mạ đến cuối đẻ nhánh. Ấu trùng mới nở có một thời gian ngắn khoảng 1-2 ngày sống trong nước, nếu không có nước trong vòng 24 giờ ấu trùng sẽ chết, sau đó chui qua bẹ lá đục vào đỉnh sinh trưởng của lúa để chích hút. Lúc này, ấu trùng đồng thời tiết ra một chất khiến bẹ của chiết lá non nhất mọc dài ra thành ống tròn màu xanh lá hơi nhạt, phần phiến lá cuộn thành mảnh nhỏ ở đầu ống, ấu trùng sống trong đó. Khoảng 1 tuần sau khi muỗi xâm nhập, ống lúa sẽ mọc dài ra và tròn giống như cọng hành (hoặc cọng năn). Lúc này, ấu trùng sắp hóa nhộng, chúng bò lên ngọn lá hành đục một lỗ nhỏ nằm chờ hóa muỗi chui ra ngoài để tiếp tục vòng đời gây hại cho lúa. Khi đã chui ra, chúng sẽ để lại vỏ nhộng dính trên ống hành. 
- Những bẹ lá lúa đã bị sâu năn chích hút và biến dạng thành ống tuy không chết đi nhưng cũng không thể trổ bông được. Để bù lại, cây lúa sẽ đâm thêm nhiều chồi mới, những chồi mới này hầu như không có khả năng trổ bông.
4. Cách phòng trừ
Phòng trừ muỗi hành bằng cách vệ sinh đồng ruộng, diệt sạch cỏ dại, cỏ bờ;  Bẫy đèn: Theo dõi muỗi hành để phòng trừ đúng lúc (phun thuốc ngay khi muỗi ra rộ); Không sạ, cấy dày. Bón đầy đủ, cân đối NPK, không bón thừa đạm giai đoạn đẻ nhánh; Bảo vệ thiên địch (ong ký sinh), không phun thuốc trừ sâu sớm; Thăm đồng thường xuyên, nếu có muỗi hành, có thể tháo nước phơi ruộng để hạn chế lây lan. Sử dụng thuốc BVTV: Trường hợp ruộng thường xuyên bị muỗi hành gây hại, điều kiện thời tiết, canh tác thuận lợi cho muỗi phát sinh, gây hại, cần thường xuyên thăm đồng, có thể dùng bẫy đèn theo dõi, nếu muỗi nhiều, có thể phun ngay các loại thuốc trừ muỗi như: Sapen alpha 5EC, SECSAIGON 25 EC. Nếu ruộng nhiều muỗi, ống hành xuất hiện rải rác, cần phun thuốc trừ muỗi ngay, kết hợp rải thuốc dạng hạt có tính lưu dẫn, thấm sâu như Gà nòi 4GR, Sago super 3GR. Trường hợp ruộng bị hại nặng, việc phòng trị sẽ ít có hiệu quả, tuy nhiên để tránh thiệt hại đến năng suất và hạn chế lây lan qua vụ sau, có thể kết hợp phun thuốc có tính thấm sâu, xông hơi như Sago super 20EC, Sapen alpha 5EC, kết hợp rải thuốc hạt (như trên).
Cần chủ động phun ngừa muỗi hành. Tránh trường hợp muỗi hành phát triển thành dịch, khi đó việc quản lý muỗi hành vô cùng khó khăn và kém hiệu quả; Cần phát hiện sớm để phòng trị kịp thời. Nếu lúa qua giai đoạn đẻ nhánh tối đa (30 - 35 ngày sau sạ), việc phun, rải thuốc sẽ tốn kém vô ích. Ruộng rải thuốc hạt, cần duy trì mực nước 3 - 5cm trong 3 - 5 ngày.
Linh Hoàng
 

Nguồn: Sưu tầm

  Ý kiến bạn đọc

Thống kê truy cập
  • Đang truy cập1335
  • Hôm nay71,510
  • Tháng hiện tại977,804
Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây