Đặc điểm sinh học, sinh thái và giá trị dược liệu của lan Thạch hộc tía

Thứ tư - 27/04/2022 21:22 0
  1. Đặc điểm sinh học, sinh thái
Cây thạch hộc tía có tên khoa học Dendrobium officinale Kimura et Migo, thuộc chi Thạch hộc, họ Lan (Orchidaceae) phân bố tự nhiên chủ yếu ở vùng rừng có độ cao 9.00 - 1.500 m, thường phụ sinh vào cây gỗ hoặc vách đá có mọc rêu dưới tán rừng. Trong điều kiện môi trường tự nhiên độ ẩm 70%, nhiệt độ không khí bình quân năm 12 - 18 độ C, lượng mưa 1.000 mm, thường tập trung sống ở phần dốc núi râm mát, độ ẩm cao và vách núi đá. Cây thạch hộc tía phân bố ở Việt Nam, Lào, Trung Quốc, Myanmar và nhiều nước nhiệt đới, cận nhiệt đới.


Cây hệ rễ khí sinh, một lớp hút ẩm dày bao quanh gồm những lớp tế bào chết cha đầy không khí nên r ánh lên màu xanh bc. vy r hút được c mưa chy dc trên vỏ cây g hay nước lng trong không khí, hơi sương hơi nước, giúp cây hút dinh ng cht khoáng, mt khác giúp cây bám chặt vào giá thể, không bị gió cuốn. Một số loài thân kém phát trin thậm chí tiêu gim hoàn toàn, h r cha dip lục t giúp cây hp thánh sáng cần thiết cho s ra hoa quang hp (Nguyễn Công Nghiệp, 2004). Rễ của lan Dendrobium không chịu được lạnh, nếu bị lạnh trong thời gian dài, rễ cây sẽ bị mục nát cây bị chết (Dương Công Kiên, 2006).
R lan Dendrobium cũng giống như r lan n, Cattleya thuc loi r bán gió. Nhóm này thường rễ nhỏ nhưng rất nhiều rễ, chủ yếu bám vào giá th, vào thân cây đ hút dưỡng cht dính vào giá thể như nước, cho nên khi trồng vào chậu, phải để giá thể nhiều hơn, gần như toàn bộ rễ đều bám vào giá thể, vào thành chậu, chỉ một số ít rễ chìa ra ngoài. Đối với lan rễ bán gió phải trồng với giá thể nhỏ hơn nhiều hơn, để bộ rễ bám dày đặc hút nhiều dưỡng chất v.v...
Giá thể của lan Dendrobium cấu tạo tương tự như các loài thuộc giống Cattleya, nghĩa chậu phải thật thông thoáng không úng nước. Tuy nhiên do bản năng sinh học cấu trúc thực vật với giả hành thân, các loài thuộc giống Dendrobium th dùng giá th hơi m hơn Cattleya chút ít nhưng không được làm thối căn hành. thế một số loài lan Dendrobium thể phát triển trên các giá thể dừa hay cả quả dừa, dùng như một cái chậu chứa sẵn giá th. Cũng th trồng lan Dendrobium vi căn hành cách đáy chu khoảng (3cm), rồi rải thật thoáng xung quanh căn hành một số rễ lục bình giặt sạch. Với cách trồng này thì kích thước chậu cây phải thật tương xứng.Tuy nhiên giá th than gạch vn t ra hiu qu nht (Nguyễn Công Nghip, 2004).
Dendrobium thuộc nhóm đa thân (còn gi nhóm hợp trc) h thng nhánh nm ngang dài trên giá thể hoặc nằm sâu trong đất gọi thân rễ. Một số Dendrobium chỉ các mầm non, loài chống tàn chúng vàng úa rụng vào mùa thu, thân phì to giống như củ không nơi dự trữ năng lượng (Trần Văn Bảo, 1999) [8].
Gi hành những đon phình to, bên trong các mm chứa dịch nhầy làm giảm sự mất nước dự trữ chất dinh dưỡng để nuôi cây trong điều kiện khô hn khi cây sống bám trên cao. Ngoài ra, gi hành còn chứa diệp lục tố nên thể quang hợp được (Nguyễn Công Nghiệp, 2004). Hình dạng kích thưc ca giả hành rất đa dạng: hình cu, thuôn dài hay nh tr xếp chồng lên nhau to thành thân gi mc xen kẽ (Dương Công Kiên, 2006). Mt s loài x lnh ch nhimvụ d tr chất dinh ỡng nên gi hành không màu xanh nhưng phía trên mang (Dương Công Kiên, 2006).
image 20220426083133 1

Các mc xen k nhau ôm ly thân gi do tn cùng bằng một cuốn hay thuôn dài xuống thành bẹ ôm thân, hình dạng cấu trúc rất đa dạng (Nguyễn Công Nghiệp, 2004).
hình kim, tr rãnh hay phiến mng. Dạng mm mi mọng nước nạc, dai, màu xanh bóng, đậm hay nhạt tuỳ thuộc vào vị trí sống của cây. Phiến trải rộng hay gấp lại theo gân vòng cung như cái quạt hay chỉ gấp lại theo gân giữa như hình chữ V. Những sát dưới gốc đôi khi giảm đi chỉ còn những bẹ không phát trin hay gim hn thành vy (Dương Công Kiên, 2006).
Các  loài  thuc  ging  Dendrobium vùng  nhit  đi  nói  riêng    h Orchidaceae nói chung đôi khi trút vào mùa khô hạn. Sau đó, cây ra hoa hay sống ẩn để khi gặp mưa thì cho chồi mới (Trần Văn Bảo, 1999).
Dendrobium thuộc nhóm phụ ra hoa nách lá. Chồi hoa mọc từ các mắt ngủ giữa các đọt trên thân gần ngọn cả trên ngọn cây. Sự biểu hiện trước khi ra hoa khác biệt như nhiu loài rụng hết trưc khi ra hoa. Thời gian ra hoa đu mùa mưa hay đu tết. Giống Dendrobium khi đ dinh dưỡng thì cho hoa thành chùm, phát hoa dài thi gian ra hoa trung bình 1- 2 tháng (Nguyn Công Nghip, 2004).
Họ Orchidaceae đều quả thuộc quả nang, khi hạt chín, các nang bung ra chỉ còn dính lại với nhau đỉnh gốc. một số loài, khi chín quả không nứt ra nên hạt chỉ ra khỏi quả khi quả bị mục nát (Dương Công Kiên, 2006).
Nhng ht ging không cha các chất dinh dưỡng do gió gieo vãi, để được nẩy mầm cần nấm cộng sinh hỗ trợ các chất cần thiết, đặc biệt đầu các giai đoạn phát triển (Trần Văn Huân cs, 2004) [9].
2. Giá trị dược liệu của lan Thạch hộc tía
Thạch hộc làm thuốc có nhiều hoạt chất có hoạt tính sinh học quý. Thạch hộc tía giàu polysacarit thạch hộc, alkaloit thạch hộc, các acid amine và nhiều chất khoáng kali, canxi, magie, mangan, đồng, titan và nhiều nguyên tố vi lượng, trong đó polysacarit thạch hộc tới 22%, hàm lượng các acid amine như glutamic, asparagic, glucin chiếm tới 35% tổng lượng acid amine. Ngoài ra, thạch hộc tía còn có những hợp chất đặc thù như phenanthryn, bibenzyl , keton, ester và các chất nhầy, hợp chất amidon. Trong thân thạch hộc tía có hàm lượng alkaloit sinh học chiếm tới 0,3%, trong đó những chất amine đã được giám định cấu trúc gồm dendrobine, dendramine, nobilonine, dendrin, 6-hydroxy-dendroxine, shiunin, shihunidine và muối amoniac N-methyl-dendrobium, 8-epidendrobine, các chất này có vị hơi đắng. Thân thạch hộc tía có dầu bay hơi, trong đó có chất manool của hợp chất ditecpen chiếm hơn 50%.
image 20220426082716 2

Trong cây thạch hộc tía có nhiều hợp chất có giá trị dược lý. Sử dụng các phương pháp phân tích hiện đại, trong cây thạch hộc tía đã phân lập được 72 hợp chất đơn thể, trong đó đã giám định được 63 hợp chất và phát hiện thêm 18 hợp chất mới gồm các loại: Hợp chất loại Bibenzil và các dẫn xuất gồm 27 loại; hợp chất Phenol có 12 loại; hợp chất Lignanoid có 4 loại; hợp chất lacton có 2 loại; hợp chất dihydroflavon có 2 loại; các hợp chất khác có 16 loại và 18 hợp chất mới.
Giám định hoạt tính kháng oxy hóa và kháng u bướu, đã phát hiện phần lớn các hợp chất loại bibenzil đều có hoạt tính kháng oxy hóa, có 2 loại hợp chất Bibenzil có hoạt tính kháng u bướu.
Công dụng dược lý của Thạch hộc tía chủ yếu là: Tăng cường công năng miễn dịch: Với hàm lượng polysaccarit phong phú có công năng tăng cường miễn dịch. Nghiên cứu về dược lý hiện đại cho biết, thạch hộc tía có thể nâng cao năng lực ứng thích, có tác dụng tốt về chống mệt mỏi và chống chịu ngạt oxy.
- Kháng phong thấp: Vào tuổi trung niên sức khỏe bắt đầu suy giảm, công năng xương cốt thoái hóa, thạch hộc tía có khả năng tư dưỡng âm dịch, bôi trơn các khớp, giúp cho gân cốt khỏe, khớp nối thanh thoát, có hiệu quả tăng cường kháng phong thấp.
- Giảm đường huyết, mỡ máu: Thạch hộc tía dưỡng âm thanh nhiệt, thuận táo, là thảo dược chuyên dụng để điều trị bệnh tiểu đường. Kết quả nghiên cứu lâm sàng cho biết thạch hộc tía không những có hoạt tính tăng cường Insulin, đồng thời có khả năng giảm đường huyết giúp cho máu hoạt động bình thường, xúc tiến tuần hoàn, giãn huyết quản, giảm cholesterol và triglyceride.
- Kháng u bướu: Thạch hộc tía có khả năng tiêu diệt một số tế bào ác tính của ung thư phổi, ung thư buồng trứng, bệnh máu trắng với hoạt tính kháng ung thư tương đối mạnh. Trong lâm sàng sử dụng thạch hộc tía làm thuốc điều trị bổ sung các bệnh ung thư ác tính, cải thiện tính trạng của người bệnh, giảm nhẹ tác dụng phụ của các liệu pháp xạ trị, hóa trị, tăng sức miễn dịch, nâng cao chất lượng cuộc sống, kéo dài tuổi thọ.
- Kháng suy não: Thạch hộc tía là thần dược có tác dụng trẻ hóa cơ thể. Trong thạch hộc tía có nhiều nguyên tố vi lượng quý có tác dụng chống lão hóa tốt hơn nhiều so với các loại thuốc khác./.
 

Xuân Minh

Nguồn: Sưu tầm

  Ý kiến bạn đọc

Thống kê truy cập
  • Đang truy cập1584
  • Hôm nay70,433
  • Tháng hiện tại1,043,709
Bạn đã không sử dụng Site, Bấm vào đây để duy trì trạng thái đăng nhập. Thời gian chờ: 60 giây