"Thách thức và giải pháp: Phát triển doanh nghiệp khoa học và công nghệ (KHCN) trong bối cảnh chính sách ưu đãi"

Mặc dù nhận được nhiều chính sách ưu đãi và hỗ trợ, nhưng phát triển doanh nghiệp Khoa học & Công nghệ (KHCN) vẫn đối mặt với nhiều vướng mắc, với chỉ 14% số lượng doanh nghiệp đạt được so với mục tiêu đã đề ra. Hội thảo "Chuyển đổi Số và Đổi mới sáng tạo, phát triển doanh nghiệp KHCN Việt Nam," do Làng Sáng chế và Doanh nghiệp Đổi mới sáng tạo tổ chức, đã đưa ra những đánh giá chính xác về tình hình hiện nay và đề xuất những giải pháp cụ thể.

Hà Nam đặt mục tiêu phấn đấu đến năm 2030, KHCN và Đổi mới sáng tạo sẽ là động lực quan trọng để tăng cường sức mạnh tổng hợp trong khu vực. Đối với mục tiêu này, cần thiết phải có quy định hoàn chỉnh tại Luật Khoa học và Công nghệ về đổi mới sáng tạo.

Theo ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch HĐQT, TGĐ ThaiBinh Seed, doanh nghiệp KHCN gặp rất nhiều khó khăn về thủ tục giải ngân, chứng nhận sản phẩm KHCN

Doanh nghiệp KHCN được xem là nguồn lực quan trọng để thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo và phát triển lĩnh vực KHCN cũng như nền kinh tế - xã hội nói chung. Nghị định 13/2019 của Chính phủ về doanh nghiệp KHCN đã đưa ra cơ chế chính sách hỗ trợ quan trọng, như ưu đãi về thuế, đất đai, và tín dụng, giúp doanh nghiệp KHCN có điều kiện thuận lợi để phát triển.

Chiến lược Phát triển KHCN và Đổi mới sáng tạo đến năm 2030, được Thủ tướng Chính phủ ban hành, xác định vai trò quan trọng của KHCN và đổi mới sáng tạo trong chuyển đổi số quốc gia. Chuyển đổi số không chỉ là việc áp dụng công nghệ thông tin mà còn là thay đổi quy trình nội tại, hướng tới nâng cao hiệu suất và sáng tạo sản phẩm, dịch vụ mới.

Dù có sự cố gắng trong việc tạo điều kiện cho doanh nghiệp KHCN, nhưng đến nay chỉ có 712 doanh nghiệp KHCN, chiếm hơn 14% so với mục tiêu đề ra từ Quyết định số 418 ngày 11/4/2012 của Thủ tướng Chính phủ. Các doanh nghiệp khi trở thành doanh nghiệp KHCN vẫn gặp nhiều khó khăn về thủ tục giải ngân, chứng nhận sản phẩm KHCN, và việc đưa sản phẩm ra thị trường.

Hiệp hội Doanh nghiệp KHCN Việt Nam kiến nghị ban hành nghị định hướng dẫn Luật Đấu thầu, thực thi các quy định về ưu đãi hoạt động đổi mới sáng tạo. Đồng thời, tăng cường năng lực hiệu quả của tổ chức Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ để hướng dẫn, kiểm tra, giám sát và thúc đẩy hoạt động KHCN.

Cần có chính sách ưu đãi để đào tạo và phát triển nhân lực chuyên sâu cho các doanh nghiệp KHCN. Việc đào tạo Ths, TS, và công nhân trình độ cao, cả tại nước và ngoại trời, được đề xuất để nâng cao năng lực của nguồn nhân lực trong lĩnh vực này.

Doanh nghiệp KHCN trong nông nghiệp, như ThaiBinh Seed, gặp khó khăn trong thương mại hóa sản phẩm, đặc biệt là vấn đề công nhận giống cây trồng và bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ. Ngân sách cho hoạt động KHCN còn ít, và thủ tục giải ngân phức tạp, gây khó khăn cho các doanh nghiệp trong việc tiếp cận chính sách.

Tổng cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) đã đề xuất xây dựng đề án thí điểm chính sách tạo động lực thương mại hóa. Điều này nhằm đẩy nhanh kết quả nghiên cứu và tài sản trí tuệ từ ngân sách nhà nước vào quá trình sản xuất và kinh doanh. Chính sách này tập trung vào việc chấp nhận rủi ro trong hoạt động khoa học và công nghệ, khuyến khích hợp tác công - tư và đầu tư tư nhân trong các dự án thương mại hóa kết quả nghiên cứu.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp KHCN vẫn đối mặt với nhiều thách thức. Trong môi trường nông nghiệp, như ông Trần Mạnh Báo, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc ThaiBinh Seed, đã chỉ ra, vấn đề công nhận giống cây trồng vẫn phức tạp do thay đổi của luật trồng trọt. Bảo vệ thương hiệu và quyền sở hữu trí tuệ, đặc biệt là đối với giống cây trồng, vẫn là một thách thức lớn khiến các doanh nghiệp gặp nhiều trở ngại khi đưa sản phẩm ra thị trường.

Ngoài ra, nguồn ngân sách dành cho hoạt động KHCN giảm dần qua các năm, từ 1,1% năm 2017 xuống còn 0,82% năm 2023. Quá trình giải ngân cũng gặp nhiều thách thức, với thủ tục phức tạp và không ít hạn chế đối với các doanh nghiệp. Thông tư số 03/2021/TT-BTC hướng dẫn về miễn thuế và giảm thuế thu nhập doanh nghiệp cũng đưa ra những ưu đãi, nhưng thủ tục để thụ hưởng chính sách này vẫn còn phức tạp, gây khó khăn cho doanh nghiệp khi tiếp cận chính sách.

Ông Hoàng Đức Thảo, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp KHCN Việt Nam, nhấn mạnh rằng đa số doanh nghiệp KHCN không được hưởng chính sách ưu đãi theo Nghị định 13. Mặc dù đã có những cải thiện trong chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu GII, Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế và thách thức cần vượt qua để đạt được mục tiêu phát triển KHCN theo hướng bền vững và hiệu quả.

Trong bối cảnh này, Hiệp hội Doanh nghiệp KHCN Việt Nam đề xuất cần sớm ban hành nghị định hướng dẫn Luật Đấu thầu để thực thi các quy định về ưu đãi hoạt động đổi mới sáng tạo. Đồng thời, tăng cường năng lực của tổ chức Thanh tra Bộ Khoa học và Công nghệ để hướng dẫn, kiểm tra, giám sát và thúc đẩy hoạt động KHCN.

Nhấn mạnh vào việc đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, ông Trần Mạnh Báo cũng đề xuất cần có chính sách ưu tiên để đào tạo Ths, TS và công nhân trình độ cao tại nước và ngoại trời. Điều này giúp bổ sung nhân lực chất lượng, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của doanh nghiệp KHCN./.

Quỳnh Nga (TH)