Nhà khoa học khó sống bằng nghiên cứu

Trong buổi gặp gỡ giữa Bộ trưởng GD&ĐT Nguyễn Kim Sơn và cán bộ, giảng viên đại học (ĐH), ý kiến của Bộ trưởng về việc tìm kiếm nguồn kinh phí nghiên cứu từ các nguồn tài trợ đã gây ra nhiều tranh cãi. Các chuyên gia đánh giá rằng việc chi ngân sách cho nghiên cứu khoa học, đã là không đủ, lại còn dự định xã hội hóa, có thể coi là "đòn chí mạng" đối với nhà khoa học.

GS.TS Phùng Hồ Hải từ Viện Toán học Việt Nam chia sẻ về Quỹ Nafosted, Bộ Khoa học và Công nghệ. Quỹ này đã đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ nghiên cứu khoa học trong hơn 10 năm qua. Tuy nhiên, mặc dù đã đạt được một số thành công, nguồn ngân sách dành cho nghiên cứu khoa học đang giảm dần, đặt ra nhiều thách thức cho cộng đồng nghiên cứu.

Theo GS.TS Phùng Hồ Hải, ngân sách cho Quỹ Nafosted không được chú ý đúng mức. Dự kiến trong năm 2023, Quỹ sẽ chỉ được bổ sung 300 tỷ đồng, trong khi năm 2022 không có ngân sách bổ sung. Trong thời kỳ 2019-2021, Quỹ nhận được sự chú ý với sự bổ sung gần 250 tỷ đồng. Tuy nhiên, với tổng chi ngân sách cho khoa học công nghệ chỉ chiếm 0,82%, thấp hơn mục tiêu 2% của Trung ương và Bộ Chính trị, nguồn kinh phí cho nghiên cứu khoa học vẫn còn hạn chế.

Một ví dụ khác là Viện Toán học Việt Nam, nơi GS.TS Phùng Hồ Hải đã công tác. Với ngân sách hằng năm khoảng 13-15 tỷ đồng, Viện phải tìm kiếm các nguồn kinh phí khác từ bên ngoài để duy trì hoạt động nghiên cứu khoa học. Ông Hải bày tỏ lo ngại rằng giảm đầu tư cho khoa học cơ bản sẽ làm suy giảm chất lượng và đạo đức khoa học.

Trong phiên chất vấn mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc thông báo rằng năm 2023, tổng chi ngân sách cho khoa học công nghệ chỉ chiếm 0,82%, thấp hơn so với mức 2% đã được quy định. Ông Phớc nhấn mạnh rằng nguồn kinh phí này đang gặp hạn chế, và trường đại học cần huy động nguồn thu tự chủ, đặt hàng từ đối tác, và tìm kiếm sự hỗ trợ từ doanh nghiệp.

Nhận định của GS.TS Phùng Hồ Hải và TS Đinh Minh Hằng từ Trường ĐH Sư phạm Hà Nội chỉ ra rằng việc giảm đầu tư cho khoa học có thể dẫn đến lãng phí tài năng và làm giảm chất lượng nghiên cứu ở Việt Nam. Thách thức đặt ra là cần có sự chú ý đặc biệt và các biện pháp cụ thể để tăng cường nguồn lực cho lĩnh vực này, giúp nâng cao đội ngũ nghiên cứu và đảm bảo phát triển bền vững của khoa học và công nghệ.