Hội thoại máy ChatGPT: Sự kiện chấn động của trí tuệ nhân tạo

Nhưng điều bất ngờ đã đến. Ngày 28/3/2023, tỷ phú Elon Musk cùng với hơn 1000 chuyên gia trí tuệ nhân tạo và các giám đốc điều hành đã gửi một bức thư ngỏ kêu gọi tạm dừng 6 tháng đối với các mô hình mạnh hơn ChatGPT-4 [2]. Bức thư do tổ chức phi lợi nhuận Future of Life Institute phát hành. Ngoài Musk còn có chữ ký của các nhân vật nổi tiếng như Giám đốc điều hành của Stability AI Emad Mostaque, các nhà nghiên cứu tại DeepMind thuộc sở hữu của Alphabet, các chuyên gia đầu ngành về AI Yoshua Bengio và Stuart Russell. Lý do tạm dừng các phát triển AI tiên tiến là để chờ cho đến khi có các giao thức an toàn dùng chung cho các thiết kế như vậy được phát triển, triển khai và kiểm toán bởi các chuyên gia độc lập, để tránh các rủi ro tiềm ẩn đối với xã hội và nhân loại. Trong thư khẳng định: “Các hệ thống AI mạnh mẽ chỉ nên được phát triển khi chúng tôi tin tưởng rằng tác động của chúng sẽ tích cực và rủi ro của chúng có thể kiểm soát được” [2]. Trước đó một ngày, lực lượng cảnh sát Liên minh châu Âu Europol đã tham gia dàn đồng ca biểu thị sự lo ngại về pháp lý và đạo đức đối với những giao diện AI tiên tiến như ChatGPT, với mục đích cảnh báo khả năng lạm dụng ChatGPT để lừa đảo, làm sai lệch thông tin và làm gia tăng tội phạm mạng.

Tại sao ChatGPT tạo nên “địa chấn” và tại sao phải tạm dừng các mô hình tương tự và mạnh hơn GPT-4? Để hiểu rõ nguyên nhân xuất hiện các mâu thuẫn trong quá trình phát triển công nghệ AI trong đó có ChatGPT, thử tìm hiểu thêm về ChatGPT và tương lai của ChatGPT cũng như tác động tích cực và tiêu cực lên xã hội và sự phát triển của nhân loại.

Khi hỏi “ChatGPT là gì”? thì nhận được câu trả lời sau:

“Chat GPT là một hệ thống trò chuyện trực tuyến được xây dựng bởi OpenAI, một tổ chức nghiên cứu trí tuệ nhân tạo. Nó được xây dựng dựa trên kiến trúc GPT (Generative Pre-trained Transformer) và được huấn luyện với một lượng lớn dữ liệu văn bản từ các nguồn khác nhau trên Internet, cho phép nó có khả năng trả lời các câu hỏi và thực hiện các nhiệm vụ khác một cách tự động. Chat GPT là một ví dụ của trí tuệ nhân tạo mức cao được áp dụng trong lĩnh vực trò chuyện và hỗ trợ người dùng trong nhiều tình huống khác nhau”.

ChatGPT lúc đầu được xây dựng trên phiên bản GPT-3.5 phát triển từ GPT-3 và sau đó là GPT-4. GPT-3.5 là mô hình ngôn ngữ tự hồi quy, tạo ra văn bản giống con người. Chat GPT-3.5 làm việc trên siêu máy tính Azure AI. Cấu trúc GPT-3.5 dựa trên mô hình văn bản Davinci 003 của OpenAI. ChatGPT tạo văn bản dựa trên dữ liệu thông tin có sẵn trên internet. Ngôn ngữ gốc của ChatGPT là tiếng Anh. Khi dịch tiếng Anh sang ngôn ngữ khác có thể dẫn đến sự hiểu sai của ChatGPT. Nên làm việc với ChatGPT tốt nhất là bằng tiếng Anh. Ngoài tiếng Anh ChatGPT hiểu được 95 ngôn ngữ. Mô hình GPT-4 được đào tạo một cách trọn vẹn cho 26 ngôn ngữ.

Mô hình ChatGPT sử dụng khối dữ liệu đào tạo rất lớn. Bao gồm 100.000 tỷ tham số, 300 tỷ từ, 570 GB dữ liệu văn bản [3]. Dữ liệu của ChatGPT lấy từ các nguồn gồm Wikipedia, các trang web công cộng, các cơ sở dữ liệu đã sẵn có, các sách, các trang web tin tức, và nhiều nguồn khác. Tổng cộng lên đến 45 TB (Terabite) dữ liệu (TB = 1 024 GB). Dữ liệu không được lấy theo thời gian thực mà chỉ dựa trên dữ liệu đã có sẵn. Vì vậy sẽ không nhận được các câu trả lời cho các sự kiện hiện tại cho đến khi chúng được đưa vào cơ sở dữ liệu.

Sau GPT-3.5 là GPT-4. OpenAi đã công bố công nghệ GPT-4 trong phiên bản ChatGPT plus vào ngày 14/3/2023. Sau đây là một số thông tin về GPT-4 [3].

GPT-4 chấp nhận đầu vào dạng văn bản và hình ảnh. Cung cấp đầu ra cũng ở dạng như vậy. 

GPT-4 có thể tạo đầu ra với hơn 25 000 từ trên 26 ngôn ngữ. 

GPT-4 đã vượt qua kỳ thi thanh mô phỏng với điểm số thuộc top 10% học sinh có điểm cao nhất.

GPT-4 có điểm xếp hạng trong nhóm 0,5% học sinh hàng đầu trong kỳ thi Thế vận hội Sinh học Hoa Kỳ.

GPT-4 đạt 1410/1600 trong kỳ thi SAT, top 6% cao điểm nhất.

GPT-4 cũng bị điểm kém trong một số bài kiểm tra viết và ngôn ngữ tiếng Anh.

Mô hình ChatGPT chủ yếu được viết bằng ngôn ngữ lập trình Python. Nó có khả năng hiểu được các ngôn ngữ lập trình khác, trong đó bao gồm: Python, JavaScript, C++, C#, Java, Ruby, PHP, Go, Swift, TypeScript, SQL, Shell.

ChatGPT là công cụ xử lý ngôn ngữ, sử dụng thuật toán học máy và dựa trên quy tắc tạo phản hồi cho các truy vấn. Về bản chất ChatGPT sử dụng mạng thần kinh tái phát để xử lý đầu vào và cung cấp đầu ra. Một mạng thần kinh tái phát bao gồm nhiều lớp tế bào thần kinh kết nối với nhau, cho phép nó ghi nhớ các điểm đầu vào trước đó. Từ đó cho phép nó dự đoán từ tiếp theo trong câu, hoặc tạo phản hồi từ dữ liệu đã xem trước đó.

ChatGPT tạo nội dung về nhiều chủ đề qua cách chia câu thành các phần nhỏ, rồi phân tích riêng biệt các thành phần. Khi kết hợp với khả năng con người, nhờ sử dụng các thuật toán phức tạp, ChatGPT trở thành một công cụ uy lực. 

ChatGPT làm được rất nhiều việc. Liên quan đến cung cấp tri thức từ dữ liệu sẵn có, thì ChatGPT vượt xa khả năng trí nhớ của con người. Nhưng trước hết, ChatGPT là một “Hội thoại máy”, để cho con người đặt câu hỏi và lấy câu trả lời của “Hội thoại máy” phục vụ cho mục đích của mình. Sau đây là một số chức năng cơ bản của “Hội thoại máy” ChatGPT.

ChatGPT có thể đưa ra bất cứ loại thông tin lịch sử nào. ChatGPT có thể trả lời bất cứ câu hỏi nào. Mức độ đúng sai tuỳ thuộc vào từng câu hỏi cụ thể. Chẳng hạn, khi được hỏi về cách cài đặt Python cho khoa học dữ liệu, thì ChatGPT cung cấp một cách chi tiết cách tải xuống Anaconda, kiểm tra các gói đã cài đặt và khởi chạy Anaconda Navigator.

Đề xuất bất cứ loại vấn đề nào. Viết bất kỳ loại nội dung nào. ChatGPT có khả năng tạo nội dung mạnh mẽ. Nhất là những nội dung liên quan đến sử dụng thông tin từ các cơ sở dữ liệu đã có. Ở phương diện này ChatGPT là một công cụ vô cùng uy lực.

ChatGPT có thể giúp con người làm bài kiểm tra. Và đây cũng là “sự nguy hiểm” mà ChatGPT có thể gây ra. Như phía trên đã nêu ra ChatGPT vượt qua kỳ thi phức tạp SAT với điểm số cao. ChatGPT-4 hầu như vượt qua kỳ thi lấy chứng chỉ hành nghề Y của Hoa Kỳ.

ChatGPT có thể giúp cho con người viết lại một nội dung với văn phong hay, thậm chí hoa mỹ. ChatGPT cũng có thể giúp viết theo văn phong của một tác giả nào đó. Sử dụng sự trợ giúp của ChatGPT sẽ làm cho bài viết sáng sủa hơn.

ChatGPT hiểu mã, có thể viết mã và lỗi cho họ. Đây là một tiến bộ đáng kể của AI so với trước đây.

ChatGPT thao tác được dữ liệu, tạo dữ liệu trong bảng, thêm các chỉ mục. Khả năng thao tác dữ liệu của ChatGPT rất ấn tượng.

Nhờ khả năng sử dụng kho dữ liệu to lớn, nhờ các thuật toán máy phức tạp, ChatGPT có thể giải thích nhiều hiện tượng… một cách hoàn hảo. ChatGPT cũng cung cấp những lời giải hoàn chỉnh cho nhiều vấn đề phức tạp. Trong lĩnh vực Y học, ChatGPT có thể chẩn đoán bệnh và đề xuất phương pháp điều trị nhờ tiếp cận với hầu như tất cả các kiến thức y học được biết. Tóm lại ChatGPT là một người thầy hiệu quả, một trợ lý hữu hiệu cho nhiều ngành nghề.

Trên đây là một số khả năng cơ bản của ChatGPT. Những khả năng này được ChatGPT hoàn thành hầu như tức thì. Ngoài tri thức và hiệu quả, thì tiết kiệm thời gian là một ưu thế tuyệt vời của ChatGPT. 

“Hội thoại máy” ChatGPT là một công cụ mạnh, nhưng cũng tàng chứa những khiếm khuyết mà nếu không có khả năng nhận biết và né tránh thì sẽ đưa đến những tác động tiêu cực. Sau đây là một số nhược điểm của ChatGPT.

a. Thứ nhất là tiềm ẩn nguy cơ phạm vào lỗi “đạo văn”. ChatGPT có khả năng tạo nội dung nhanh chóng từ các nguồn dữ liệu trên internet, nhưng lại không chỉ rõ chi tiết nguồn trích dẫn. Điều này có thể dẫn đến hậu quả pháp lý cho người sử dụng, nên phải biết để tránh. 

b. Thứ hai, đối với những vấn đề phức tạp ChatGPT sẽ gặp khó khăn. Công nghệ ChatGPT đang ở giai đoạn đầu nên các nội dung tạo ra không phải lúc nào cũng phù hợp cho mục đích thương mại, có các nội dung chưa hoàn hảo. Cho nên, người dùng phải chọn lọc, phải hoàn thiện trước khi sử dụng.

c. Thứ ba, vì ChatGPT là mô hình ngôn ngữ “hội thoại máy” dựa trên các thuật toán máy và cơ sở dữ liệu có sẵn, nên chắc chắn nó sẽ cung cấp cả các câu trả lời đúng và sai, đôi khi là sai ngây ngô, vô nghĩa. Bởi thế, người sử dụng phải biết cách phân biệt và loại bỏ những trả lời sai từ ChatGPT.

d. Thứ tư là hạn chế về dữ liệu đào tạo. Như mọi mô hình trí tuệ nhân tạo, ChatGPT bị hạn chế về dữ liệu đào tạo. Dữ liệu có sẵn trong ChatGPT được giới hạn đến năm 2021. ChatGPT cung cấp thông tin cho người dùng chỉ các thông tin trước năm 2021. Điều này sẽ hạn chế kết quả chính xác đầu ra của mô hình.

e. Thứ năm là có thể có thiên kiến và nhạy cảm. Tuy là một người máy nói chuyện, nhưng ChatGPT có thể thiên kiến, đối xử lệch trong một số tình huống. ChatGPT có thể nhạy cảm với một số vấn đề. Khi đưa ra một câu hỏi ChatGPT có thể trả lời là không biết. Nhưng nếu hỏi lại trong một hình thức khác lại có thể nhận được câu trả lời của ChatGPT. Đây là hạn chế từ tính khung cứng của thuật toán máy, và do dữ liệu đào tạo thiếu. 

f. Thứ sáu là về tính bền vững, ổn định, liên tục. Đây là nói đến phương diện hoạt động của ChatGPT. ChatGPT phải được hoạt động liên tục, không ngắt quãng. Nhưng trên thực tế, hoạt động của ChatGPT có lúc bị ngừng.

g. Thứ bảy là có thể đưa đến các tác hại. Mô hình Hội thoại máy ChatGPT được thuật toán hoá để từ chối các yêu cầu không phù hợp. Nhưng đôi khi mô hình này phản hồi bằng các hướng dẫn hoặc truy vấn có hại. Đây là điều người sử dụng phải tỉnh táo để loại bỏ các câu trả lời có hại.

h. Thứ tám là ChatGPT có thể gây tác động tiêu cực lên người sử dụng. Việc dễ dàng và nhanh chóng nhận được câu trả lời làm cho con người lười biếng, không hứng thú làm việc, ảnh hưởng đến khả năng tư duy sáng tạo. Sự phụ thuộc vào GPT không đúng cách làm suy giảm năng lực làm việc và đe doạ sự phát tiển trí tuệ của người dùng. ChatGPT sẽ ảnh hưởng lên vị trí người lao động.

i. Thứ chín là kẻ xấu sẽ lợi dụng ChatGPT phục vụ cho những mục đích xấu bao gồm cả phá hoại, lừa đảo và tội phạm. Vấn đề này sẽ được đề cập thêm ở phần sau trong mục “các lo ngại về ChatGPT”.

Về hạn chế của ChatGPT có thể tham khảo thêm trong [4].

Vì lý do bảo mật và một số nguyên nhân khác, ChatGPT chưa được sử dụng ở 7 quốc gia: Trung Quốc, Nga, Belarus, Iran, Afganistan, Venezuela và Ukraine. Tuy nhiên, các công ty AI của Trung Quốc đang khẩn trương chế tạo ra những Chatbot AI tương tự ChatGPT bằng tiếng Trung Quốc cho người dùng Trung Quốc.

Cho đến thời điểm hiện tại, ChatGPT có thể là Chatbot trí tuệ nhân tạo tốt nhất từng được xuất hiện trước công chúng. ChatGPT khẳng định một khuynh hướng phát triển bùng nổ của trí tuệ nhân tạo. Và sẽ đến ngày trí tuệ nhân tạo mạnh đến mức, nếu không kiểm soát, thì rất nguy hiểm. ChatGPT và những Chatbot trí tuệ nhân tạo khác, không nghi ngờ gì nữa, sẽ ảnh hưởng đến việc làm của lao động tri thức, và tác động lên năng lực sáng tạo của con người ở cả hai hướng tích cực và tiêu cực. Như đã đề cập ở trên, một khuynh hướng mà ChatGPT sẽ phát triển là viết những phần mềm tiên tiến. Nhưng ở chiều ngược lại, sẽ xuất hiện các phần mềm độc hại có tính hủy hoại ở một bình diện lớn và có thể gây ra các rủi ro lớn cho an ninh mạng. 

Những kẻ tội phạm sẽ lợi dụng những Hội thoại máy trí tuệ nhân tạo như GPT-4 hay các biến thể mạnh hơn cho mục đích riêng của mình. Xã hội sẽ vô cùng khó khăn để kiểm soát chúng. Những hacker mạng sẽ sử dụng ChatGPT để tấn công mạng khi mà ChatGPT có khả năng viết ra các phần mềm độc hại. Thậm chí những người kỹ năng thấp, nhờ các công cụ trí tuệ nhân tạo như ChatGPT plus có thể tạo ra được các phần mềm xâm nhập vào mạng. Dựa vào công cụ tìm kiếm dữ liệu của ChatGPT, phần mềm độc hại sẽ đánh cắp thông tin từ các tệp PDF và ảnh, tài liệu Microsoft Office, sao chép chúng, phục vụ cho mục đích xấu. Đây thực sự là mối lo lắng lớn, khi các phần mềm độc hại có thể xâm nhập qua nhiều tầng lớp bảo vệ để phát tán vi rút, phá hoại các mạng quan trọng, trong đó có quốc phòng và không gian. Những kẻ xấu cũng sử dụng năng lực của ChatGPT để tiến hành các hoạt động lừa đảo.

Hội thoại máy trí tuệ nhân tạo ChatGPT sẽ có những biến thể mới vô cùng uy lực, mà ở nhiều phương diện, không chỉ vượt qua khả năng con người, lại còn nằm ngoài dữ liệu của con người. Chính ở khía cạnh này, làm cho con người, hoặc chưa kiểm soát được, hoặc lợi dụng để phục vụ cho mục đích xấu. Bởi thế, lo ngại lớn nhất về ChatGPT chính là khả năng kinh khủng của nó trong tương lai bị lợi dụng để phục vụ cho mục đích có hại, chứ không phải là ChatGPT sẽ lấn át con người. Đó là một trong các nguyên nhân lý giải tại sao Elon Musk cùng hơn 1000 chuyên gia và các nhà quản lý trong lĩnh vực AI lại viết thư ngỏ đề xuất tạm ngừng công bố các mô hình AI mạnh hơn GPT-4 trong vòng 6 tháng [2]. 

Tóm lại, như bất cứ hiện tượng nào đều có hai mặt tích cực và tiêu cực, hội thoại máy ChatGPT càng uy lực bao nhiêu thì về hướng tiêu cực càng đợi chờ sự lo ngại bấy nhiêu. Những lo ngại về tác dụng tiêu cực của ChatGPT có thể cô đọng ngắn gọn ở mấy phương diện chính sau:

a. Làm tăng khả năng đe doạ an ninh mạng; 

b. Bành trướng, uy lực hoá và phức tạp hoá các hoạt động tội phạm; 

c. Gây nhiễu lên độ xác thực của các chứng chỉ pháp lý, các đánh giá, thi cử…; 

d. Ảnh hưởng lên công ăn việc làm; 

e. Ảnh hưởng lên năng lực sáng tạo và sự yêu thích lao động; 

f. Có thể xuất hiện những tai biến kinh khủng không lường trước được.

Từ bất cứ góc độ tích cực hay tiêu cực thì sự xuất hiện Hội thoại máy trí tuệ nhân tạo ChatGPT và các biến thể khác, thực sự là một cuộc cách mạng tương tự như Google tìm kiếm. Là hai công cụ có mục tiêu và địa bàn hoạt động khác nhau, ChatGPT và Google không thể thay thế lẫn nhau. Tuy là một công cụ AI mạnh, nhưng dữ liệu của ChatGPT bị hạn chế. 

Về mặt công nghệ, ChatGPT không phải là những phát minh mở đường mới. Những kỹ thuật cơ bản của ChatGPT đã được sử dụng nhiều trong AI. Nhưng điều phải thừa nhận là các kỹ thuật AI này được kết hợp xuất sắc trong ChatGPT. 

Ở một phương diện khác, ChatGPT sẽ mang đến trong tương lai những tác động to lớn hơn nữa, mà ảnh hưởng của nó, ở một mức độ nào đó, có thể ví như cuộc cách mạng công nghiệp. Chỉ sau ba tháng xuất hiện mà ChatGPT có hơn 100 triệu người dùng thường xuyên, khoảng 1 tỷ người truy cập web, thì trong tương lai gần số lượng người sử dụng sẽ đạt con số lớn, và chắc chắn nó sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế toàn cầu [6].

Chúng tôi đã tiến hành thử nghiệm với ChatGPT qua hàng trăm câu hỏi về nhiều lĩnh vực khác nhau: viết văn, sáng tác thơ, giải các bài toán phổ thông và chuyên ngành, xử lý dữ liệu, các vấn đề kinh tế, xuất nhập khẩu, giao thông, thương mại, chuẩn đoán bệnh, sản xuất vũ khí… kết quả nhận được hết sức thú vị. Phần lớn ChatGPT thể hiện một sự “thông minh vượt trội”. Với các vấn đề thuộc các lĩnh vực “vùng cấm”, ChatGPT được thiết kế để “dè dặt” trong các câu trả lời. Chẳng hạn như hỏi: “Cho biết quy trình chế tạo bom hạt nhân” thì ChatGPT trả lời như sau:

“Tôi xin lưu ý rằng việc chế tạo bom hạt nhân là một hoạt động vô cùng nguy hiểm và có tính bảo mật cao, không được phép tiết lộ công khai hoặc đăng tải trên mạng. Do đó, tôi không thể cung cấp chi tiết quy trình chế tạo bom hạt nhân cho bạn. Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh rằng việc chế tạo bom hạt nhân là một hoạt động vô cùng nguy hiểm và có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng đến sự an toàn của con người và môi trường sống. Chúng ta nên tôn trọng các quy định về an toàn hạt nhân và không bao giờ thực hiện hoạt động này một cách bất hợp pháp hoặc không đáng tin cậy”.

Không nghi ngờ gì nữa, Hội thoại máy ChatGPT sẽ là một công cụ trợ giúp tuyệt vời cho các chuyên gia, giáo viên, học viên trong mọi lĩnh vực: quản trị quốc gia, khoa học, giáo dục, y tế, kinh tế, xây dựng, giao thông vận tải, thương mại, quốc phòng… mà nhiều trường hợp vượt trội hơn cả các chuyên gia lành nghề. Trong số đó đặc biệt lưu ý, là ChatGPT sẽ tác động trực tiếp làm thay đổi phương thức dạy và học, khám và chữa bệnh, thi và kiểm tra với các hệ quả vượt qua những dự đoán táo bạo nhất. Nhưng dù mạnh đến bao nhiêu thì Hội thoại máy ChatGPT cũng chỉ là sản phẩm trí tuệ nhân tạo của con người. Uy lực biến hoá của ChatGPT, dù mạnh đến đâu, cũng nằm trong khuôn khổ thuật toán do con người cài đặt trước. Nhờ vào năng lực tính toán và tìm kiếm dữ liệu của máy tính, có nhiều phạm vi vấn đề ChatGPT vượt qua khả năng con người, nhưng về phương diện sáng tạo ở những lĩnh vực phức tạp, chưa có trong thực tiễn, thì năng lực sáng tạo của con người mới là nhân tố quyết định chứ không phải ChatGPT. Ở những lĩnh vực mà ChatGPT có thể biến hoá mạnh hơn con người, thì con người biết cài đặt thuật toán để trí tuệ nhân tạo bị ràng buộc sao cho không bùng phát sang trạng thái có hại. Nghĩa là ChatGPT nằm trong vòng “kim cô” của con người và không thể đe doạ uy lực của con người.

Trên tư thế của người sáng tạo ra Hội thoại máy ChatGPT, con người sẽ tiếp tục chế tạo ra các công cụ trí tuệ nhân tạo uy lực hơn nữa, mà không mảy may sợ hãi về sự mất quyền lực. Bất cứ sự ngăn cấm nào xuất phát từ nỗi sợ hãi mất quyền lực đều là gông xiềng sự tiến bộ. 

[1]. ChatGPT Staistics 2023 (https://www.tooltester.com/en/blog/chatgpt-statistics/).

[2]. Elon Musk and others urge AI pause, citing ‘risks to society’ (https://www.reuters.com/technology/musk-experts-urge-pause-training-ai-systems-that-can-outperform-gpt-4-2023-03-29/).

[3]. ChatGPT Statistics for 2023 (New Data + GPT-4 Facts) (https://www.demandsage.com/chatgpt statistics/#:~:text=18.,a%20short%20period%20of%20time).

[4] The Abilities and Limitations of ChatGPT (https://www.anaconda.com/blog/the-abilities-and-limitations-of-chatgpt).

[5]. ChatGPT Revenue and Usage Statistics (2023) (https://www.businessofapps.com/data/chatgpt-statistics/).

[6]. ChatGPT is about to revolutionize the economy. We need to decide what that looks like (https://www.technologyreview.com/2023/03/25/1070275/chatgpt-revolutionize-economy-decide-what-looks-like/).