Bộ sách: Lịch sử Nghệ An

Trong lịch sử dựng nước, giữ nước và phát triển của dân tộc ta, Nghệ An được biết đến là một vùng đất lâu đời, giàu truyền thống yêu nước và cách mạng; nơi có những con người cần cù lao động, sáng tạo, hiếu học, có nhiều dòng họ và các làng khoa bảng, một vùng đất có bề dày văn hóa. Lịch sử đã chứng minh rằng, không phải ngẫu nhiên, mảnh đất này lại là nơi khởi phát của nhiều phong trào yêu nước, là cái nôi sinh ra và nuôi dưỡng nhiều nhân tài cho đất nước. Tất cả đều có lịch sử và căn nguyên của nó.

Cho đến nay, ở nhiều khía cạnh và góc độ khác nhau, nghiên cứu về mảnh đất và con người Nghệ An đã trở thành một đề tài hấp dẫn, thu hút nhiều học giả trong cả nước. Những nghiên cứu này đã góp phần làm sáng rõ nhiều vấn đề về truyền thống lịch sử, văn hóa, về lòng yêu nước, truyền thống hiếu học của người dân xứ Nghệ... Tuy nhiên, so với truyền thống và bề dày lịch sử văn hóa của mình, Nghệ An vẫn chưa có một công trình nghiên cứu tổng thể xứng tầm, khái quát toàn bộ về lịch sử vẻ vang của mình.

Xuất phát từ yêu cầu, mong muốn đó, từ nhiều năm qua, được sự quan tâm của Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An, chương trình nghiên cứu, biên soạn và xuất bản lịch sử Nghệ An từ nguyên thủy đến năm 2005 đã được tích cực triển khai. Trên tinh thần làm việc khoa học, với ý thức trách nhiệm cao, sau hơn 3 năm khẩn trương nghiên cứu, sưu tầm, biên soạn, cuối năm 2012 bản thảo của cuốn sách Lịch sử Nghệ An đã được hoàn thành.

Trên cơ sở đó, Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh Nghệ An phối hợp với Nhà xuất bản Chính trị quốc gia-Sự thật tổ chức biên tập và xuất bản cuốn sách Lịch sử Nghệ An. Cuốn sách được bố cục làm 2 tập:

Tập 1: Lịch sử Nghệ An từ nguyên thủy đến Cách mạng tháng Tám 1945

Tập 2: Lịch sử Nghệ An từ năm 1945 đến năm 2005

Đây là cuốn sách nghiên cứu công phu, phản ánh đầy đủ lịch sử Nghệ An từ nguyên thủy đến năm 2005 trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội; giúp cho bạn đọc có cái nhìn toàn diện về lịch sử ra đời, đấu tranh, xây dựng và phát triển của mảnh đất này; về những đặc trưng của mảnh đất và con người xứ Nghệ. Có thể khái quát cuốn sách qua những nội dung cơ bản sau:

Nghệ An là một vùng đất cổ, gắn kết hữu cơ với tiến trình phát triển lâu dài của lịch sử dân tộc. Các di tích khảo cổ học phát hiện được ở Thẩm Ồm (Quỳ Châu), đồi Dùng, đồi Dạng (Thanh Chương), Hang Chùa (Tân Kỳ),... đã minh chứng cho những đóng góp của cộng đồng cư dân nơi đây đối với sự hình thành nền văn hóa, văn minh đầu tiên của dân tộc Việt Nam. Dấu tích kinh đô Vạn An (Nam Đàn), Phượng Hoàng-Trung Đô (Thành phố Vinh) còn lưu giữa đến ngày nay đã cho thấy vùng đất này từng trở thành trung tâm của quốc gia, nơi hội tụ tinh hoa và khí phách vươn lên của dân tộc.

Nghệ An được coi là hình ảnh thu nhỏ của nước Việt Nam với đủ các vùng miền, từ miền núi, trung du, đồng bằng, cho đến ven biển và thềm lục địa. Mảnh đất này là nơi chịu tác động của thiên tai, khí hậu khắc nghiệt. Do vậy cộng đồng cư dân sinh sống trên mảnh đất này đã chung lưng đấu cật, hình thành nên truyền thống lao động cần cù, sáng tạo, vật lộn để chinh phục, cải tạo tự nhiên, tổ chức xã hội để mưu cầu cuộc sống ngày càng tốt đẹp hơn.

Nghệ An còn là vùng đất giàu truyền thống yêu nước và cách mạng. Đây là đặc điểm nổi bật khi nhắc về mảnh đất này. Với vị thế là vùng đất “phên dậu”, “đứng chân” vừa là hậu phương, vừa là tiền tuyến, nhân dân Nghệ An luôn đi đầu và kiên cường trong đấu tranh chống cường quyền, áp bức, bất công, chống giặc ngoại xâm.

Nghệ An là vùng đất có bề dày văn hóa, truyền thống khoa bảng và hiếu học. Hình ảnh “ông đồ Nghệ” cùng bao lớp học trò nối tiếp nhau vượt qua khó khăn, thử thách, dùi mài kinh sử tạo nên những dòng họ khoa bảng, làng khoa bảng nổi tiếng. Văn hóa “xứ Nghệ” được khắc họa đậm nét từ phong tục tập quán đến văn học nghệ thuật, các hình thức diễn xướng... góp phần làm đa diện, phong phú thêm nền văn hóa Việt Nam.

Và cuối cùng, một nét rất riêng biệt, đó là tính cách người Nghệ An. Những con người được tôi luyện trong cuộc sống gian khổ, quyết liệt với thiên nhiên khắc nghiệt và trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Con người Nghệ An vừa có phẩm chất tốt đẹp chung của con người Việt Nam, vừa có những nét độc đáo mang tính chất địa phương như: gan góc, mưu trí, kiên cường, bất khuất; lao động cần cù, chịu đựng gian khổ, sinh hoạt tiết kiệm, ý chí phấn đấu cao, trung thực khảng khái, giàu tình làng nghĩa xóm./.