Giải pháp phát triển các mô hình kinh doanh mới, các mô hình quản trị mới trong giai đoạn hiện nay đối với các doanh nghiệp tại Nghệ An

Trong lĩnh vực quản trị kinh doanh, điều làm nên thành công của doanh nghiệp không hoàn toàn đến từ vấn đề tiền mặt hay nhân sự mà là mô hình kinh doanh. Có thể khẳng định chắc chắn rằng, mô hình kinh doanh là yếu tố quan trọng nhất đối với mỗi  doanh nghiệp. Mô hình càng dễ thì mang lại lợi nhuận càng thấp, mô hình càng làm càng dễ thì cũng nhanh sụp đổ và ngược lại. Trước những thách thức từ cách mạng 4.0, những doanh nghiệp đang hoạt động bao gồm cả doanh nghiệp lớn, vừa và nhỏ, những người khởi nghiệp kinh doanh bắt buộc phải từng bước đổi mới mô hình kinh doanh của mình.

Thích nghi đổi mới mô hình kinh doanh hỗn hợp là cơ hội để doanh nghiệp Nghệ An bứt phá

Mô hình D2C (Direct to Customer) trong lĩnh vực thương mại điện tử (TMĐT) đang dần trở thành một xu hướng chung của toàn ngành. Một khảo sát gần đây của Bring nói rằng có đến 48% doanh nghiệp tại Mỹ đang gấp rút hoàn thiện mô hình D2C để duy trì tăng trưởng doanh thu, và có hơn 87% trong số họ xem D2C như là giải pháp để tạo ra sự khác biệt và hiệu quả trên thị trường trong tương lai.

Mô hình D2C đóng vai trò một chiếc "đòn bẩy" cho sự phát triển doanh nghiệp: So với những mô hình kinh doanh thường thấy, mô hình D2C - cung cấp trực tiếp sản phẩm từ người bán đến người mua thông qua website, cửa hàng hay mạng xã hội của doanh nghiệp – là một cách giúp các thương hiệu nội địa quản lý trải nghiệm của khách hàng một cách chặt chẽ và tối ưu, thiết lập và duy trì mối quan hệ với khách hàng, cũng như xây dựng hình ảnh thương hiệu hiệu quả. Song, với sự bùng nổ của hình thức mua sắm trên TMĐT, hiện nay nhiều doanh nghiệp theo đuổi mô hình D2C, đã điều chỉnh mô hình gốc sao cho phù hợp với xu hướng của người tiêu dùng Việt. Với việc đưa sản phẩm lên nền tảng TMĐT, hay cụ thể là Lazada, shoppee,…., doanh nghiệp trong nước có thể dễ dàng tương tác, quản lý trải nghiệm của người mua hàng, từ đó nâng cao uy tín thương hiệu và cải thiện mối quan hệ với khách hàng.

Rất nhiều chủ doanh nghiệp băn khoăn, thậm chí vật vã đi tìm câu trả lời cho câu hỏi, làm thế nào để sống sót trong thế giới đang biến động chóng mặt.

Trong khi nhiều doanh nghiệp đang đau đầu với bài toán lương, tiền, bảo hiểm cho hàng nghìn lao động, thì ở rất nhiều doanh nghiệp khác robot đang thay thế từ khâu sản xuất cho đến kế toán và thực hiện các quy trình dịch vụ tự động để tiết kiệm những chi phí nêu trên và gia tăng hiệu suất. Những khái niệm mới về chuyển đổi số trở thành một gánh nặng với rất nhiều doanh nghiệp. Điều này có thể thấy qua những cuộc hội thảo, những buổi tọa đàm với các chuyên gia, câu hỏi lớn nhất từ các chủ doanh nghiệp là phải bắt đầu từ đâu? 

Vẫn biết rằng, việc chuyển đổi, đổi mới sáng tạo là cần thiết, nhưng bắt đầu từ đâu, làm thế nào không phải là câu hỏi dễ trả lời. Mọi câu trả lời về ĐMST phải bắt đầu từ con người, từ tư duy v..v. đều là những câu trả lời chung chung và khó giúp doanh nghiệp thực sự vạch ra một chiến lược đổi mới hiệu quả.  

Trên thực tế, trước khi trả lời câu hỏi làm thế nào, mỗi doanh nghiệp đều cần phải đặt lại câu hỏi tại sao phải đổi mới sáng tạo? Nếu chỉ trả lời chung chung là rất cần thiết, doanh nghiệp sẽ không bao giờ tìm được câu trả lời xác đáng và sẽ không thể tìm ra được làm thế nào. Nếu nhìn lại cách hiểu về đổi mới sáng tạo, không phải từ góc độ định nghĩa mà là cách tiếp cận, có thể thấy rất rõ đó là một quá trình và phải có mục tiêu rõ ràng. Chính vì vậy, nó liên quan mật thiết với mô hình kinh doanh và khả năng điều chỉnh của một doanh nghiệp. 

Trước hết, với câu hỏi tại sao cần thay đổi và đổi mới sáng tạo, điều tối cần thiết là doanh nghiệp cần nhìn lại toàn bộ mô hình kinh doanh của mình từ góc độ nội bộ, sau đó đặt lại nó trong bối cảnh của những thay đổi hiện tại. Ví dụ, với công cụ của 9 cấu phần trong mô hình kinh doanh canvas, doanh nghiệp có thể nhận thấy những điểm yếu, điểm mạnh, những lực cản, rủi ro và cơ hội của doanh nghiệp đang nằm ở những cấu phần nào:

● Hiểu và lựa chọn phân khúc khách hàng hiện tại và tiềm năng, những phân khúc khách hàng mới nổi v.v...

● Các giá trị mình mang lại cho khách hàng (những giá trị khiến doanh nghiệp khác biệt, và khiến khách hàng lựa chọn sản phẩm/dịch vụ của doanh nghiệp mà không phải của đối thủ cạnh tranh).

● Các kênh đưa sản phẩm dịch vụ và giá trị của doanh nghiệp đến với khách hàng (kênh nâng cao nhận thức, kênh giúp khách hàng đánh giá sản phẩm dịch vụ, kênh giúp khách hàng mua hàng, kênh giúp doanh nghiệp truyền tải giá trị.

● Cách thức quan hệ với khách hàng.

● Các dòng doanh thu chính.

● Các hoạt động chính của doanh nghiệp: Sản xuất, marketing, nhập khẩu, v.v... và mối quan hệ của các hoạt động chính với dòng doanh thu và chi phí nêu dưới đây.

● Các nguồn lực chính doanh nghiệp đang sở hữu (nguồn lực con người, tài chính, tài sản trí tuệ) - điều này liên hệ rất chặt chẽ với lợi thế cạnh tranh khó bắt chước của doanh nghiệp.

● Các đối tác chính (thực hiện những hoạt động mà doanh nghiệp không thực hiện, mà thuê ngoài hoặc phối hợp để tiết kiệm nguồn lực và/hoặc gia tăng giá trị cho doanh nghiệp).

● Cấu trúc chi phí của doanh nghiệp: Chi phí vốn là vấn đề sống còn của doanh nghiệp, nếu cấu trúc chi phí bất hợp lý có thể dẫn đến những rủi ro lớn cho toàn bộ mô hình kinh doanh. Xem xét lại cấu trúc chi phí giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả chi tiêu và đầu tư của doanh nghiệp. 

Quá trình xem xét lại toàn bộ mô hình kinh doanh sẽ giúp doanh nghiệp nhìn nhận câu chuyện ứng dụng công nghệ mới (dữ liệu lớn, internet kết nối vạn vật, trí tuệ nhân tạo hay thực tế ảo, công nghệ tài chính, công nghệ marketing hay công nghệ thân thiện với môi trường) một cách thực tế, cụ thể hơn và đặt mục tiêu rõ rang hơn rất nhiều. 

Ví dụ đơn giản: Chi phí sản xuất cao do lãng phí nguồn lực đầu vào ví dụ thất thoát điện năng v.v... dẫn đến chi phí giá thành cao và giảm năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp. Người chủ doanh nghiệp buộc phải đặt ưu tiên cho định hướng ĐMST của doanh nghiệp tập trung vào giảm thiểu chi phí đầu vào. Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để ứng dụng công nghệ và/hoặc rà soát quy trình, thay đổi về văn hóa doanh nghiệp giúp giảm thiểu những lãng phí này. 

Đổi mới sáng tạo không chỉ đơn đơn giản là thiết bị mới, ý tưởng mới hay phương pháp mới, mà nó được thực hiện qua một quá trình khám phá ra những cách làm mới. Nó cũng có mối liên hệ mật thiết với thay đổi mô hình kinh doanh và thích nghi với những thay đổi để tạo ra những sản phẩm dịch vụ tốt hơn.

Đương nhiên, trên thực tế, không một chủ doanh nghiệp nào đủ tất cả hiểu biết về các công nghệ mới trên thị trường để biết nên đưa công nghệ gì. Song, việc đặt ra được câu hỏi tại sao một cách cụ thể tức là doanh nghiệp đã tìm ra được vấn đề mà mình đang phải đối mặt. Gọi tên được vấn đề chính là đã giải quyết được 50% vấn đề. Trong trường hợp nêu trên, lúc này chủ doanh nghiệp có thể trả lời câu hỏi làm thế nào bằng thuê ngoài tư vấn công nghệ, tự tìm kiếm và lựa chọn các giải pháp, phát triển giải pháp nội bộ v.v... Đội ngũ kỹ thuật có thể cùng chủ doanh nghiệp tìm kiếm các giải pháp (ứng dụng IoT và Big Data) để kiểm soát thời gian thực của tiêu hao điện năng và tìm ra những bên cung cấp để lựa chọn giải pháp phù hợp. Thực tế, những khái niệm mới theo cách tiếp cận này sẽ không hề xa lạ với nhu cầu hiện tại của doanh nghiệp. 

Tuy nhiên cũng cần phải lưu ý rằng: Đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp sẽ thất bại nếu chủ doanh nghiệp thực hiện mọi việc một mình hoặc tạo ra một chức danh giám đốc đổi mới sáng tạo và cho thế là đủ. ĐMST là một quá trình đòi hỏi sự vào cuộc của cả tổ chức, nó không thể lệ thuộc vào một cá nhân duy nhất. Mặt khác, mọi sự đổi mới đều có thể gây ra những đổ vỡ hệ thống nếu không có tính toán cẩn trọng và chuẩn bị những thay đổi trong tư duy của mỗi con người trong tổ chức; những hiểu biết và thay đổi trong văn hóa doanh nghiệp, những nhu cầu mới về nhân sự và công nghệ. Trên thực tế, mỗi khi có những sự hiện diện của nhân tố mới, lẽ thông thường nó sẽ bị chống lại bởi những nhân tố truyền thống vốn tồn tại lâu dài trong tổ chức trước đó. Bên cạnh đó, như đã nói ở trên ĐMST là một quá trình vì vậy không thể trông chờ có kết quả ngay sau một đêm, các doanh nghiệp thực sự cần chuẩn bị tinh thần cho một giai đoạn chuyển mình mới, xây dựng lộ trình phù hợp và phải thích nghi và điều chỉnh liên tục với những thay đổi xuất hiện trong suốt quá trình. Chỉ có như vậy, quá trình đổi mới sáng tạo mới trở thành hoạt động liên tục và dài hơi thay vì cho rằng đó chỉ là một bước nhảy vọt.

Việc làm chủ các công nghệ lõi của Cuộc cách mạng 4.0 như trí tuệ nhân tạo (AI), chuỗi khối (Blockchain), NFT, học máy (Machine Learning) được xem là nền tảng quan trọng để Việt Nam có thể “cất cánh” vươn lên, phát triển mạnh mẽ kinh tế số, xã hội số...hoặc cần ứng dụng tối đa công nghệ số vào vận hành và quản trị doanh nghiệp.

Thế giới đang bước vào một cuộc cạnh tranh khốc liệt để chạy đua chuyển đổi số và xây dựng một nền kinh tế số, xã hội số, công dân số. Đây là mục tiêu mong muốn của các nước phát triển trên thế giới và cũng là cơ hội cho các nước như Việt Nam cùng bước vào một vạch xuất phát để cùng cạnh tranh ngang bằng với các nước tiên tiến trên thế giới. Theo đó, Việt Nam có thể đi tắt đón đầu, đi thẳng vào các xu hướng công nghệ cao, tiên tiến nhất hiện nay của cuộc cách mạng 4.0 như AI, Blockchain, NFT, Machine Learning, thậm chí cả Metaverse.

Trong một vài năm trở lại đây, cùng với cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (CMCN 4.0), chuyển đổi số (digital transformation) là từ khóa được nhắc đến nhiều nhất. Để thành công trong cuộc CMCN 4.0 và để tránh bị tụt hậu, các quốc gia phải thực hiện chuyển đổi số, đặc biệt là chuyển đổi số cho các doanh nghiệp.

Hiện nay, tại Việt Nam các doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn chiếm khoảng 97% số lượng doanh nghiệp nhưng là nhóm gặp khó khăn trong việc chuyển đổi số nhất. Mặc dù đã có những nhận thức về sự cần thiết của chuyển đổi số, tuy nhiên, do khả năng sản xuất còn hạn chế, mức độ tự động hóa còn chưa cao nên các doanh nghiệp nhỏ và vừa khó áp dụng chuyển đổi số. Do đó, cần có một số giải pháp để các doanh nghiệp phát triển trong CMCN 4.0:

Chuyển đổi số chính là việc ứng dụng công nghệ vào mọi hoạt động của doanh nghiệp, được thực hiện trong thời đại bùng nổ về công nghệ trên nền tảng của hệ thống Internet mạnh mẽ, chính vì vậy đòi hỏi trình độ rất cao cả về kỹ thuật cũng như nhân lực. Trong khi đó, Việt Nam vẫn còn đi sau thế giới về mặt công nghệ, chúng ta chưa làm chủ được các công nghệ lõi của chuyển đổi số, các hệ thống nền tảng cơ bản. Chính vì vậy, chuyển đổi số tại Việt Nam hiện vẫn cơ bản sử dụng các công nghệ sẵn có trên thế giới.

Để các doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi số thành công cần có cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin (cả phần cứng và phần mềm) phù hợp. Vì vậy, việc sở hữu cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin phù hợp đóng vai trò rất quan trọng trong đáp ứng nhu cầu ngày càng mạnh mẽ của các doanh nghiệp Việt Nam trong ngắn hạn, cũng như về mặt lâu dài. Một vài xu hướng chuyển đổi có thể xem xét như sau:

 Cloud Computing

Cloud Computing có tính năng bảo trì, lưu trữ, quản lý, xử lý, phân tích và bảo mật dữ liệu bằng cách khai thác các máy chủ dựa trên Internet. Nhờ công nghệ này mà các doanh nghiệp có thể dễ dàng kiểm tra và phát triển Website, ứng dụng; phân tích, vận hành Big Data; lưu trữ dữ liệu Website thông qua Cloud Server; dễ dàng chia sẻ dữ liệu thông qua các nền tảng như: Google Drive, Dropbox, Shutterstock... Từ đó giúp doanh nghiệp hợp lý hóa quy trình, tối ưu hóa chi phí và nâng cao trải nghiệm cho khách hàng. Ngoài ra, công nghệ này giúp điều chỉnh theo yêu cầu của doanh nghiệp, chỉ trả tiền cho những dịch vụ cần sử dụng. Vì vậy, sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí trong quy trình chuyển đổi số của doanh nghiệp mình. 

Trong thời đại ngày nay, IoT không còn là một khái niệm xa lạ. Về cơ bản, nó đề cập đến một mạng lưới các đối tượng vật lý được tích hợp với cảm biến, phần mềm và các công nghệ khác với mục tiêu kết nối và trao đổi dữ liệu với các thiết bị và hệ thống qua Internet. IoT được coi là một trong những công nghệ chuyển đổi kỹ thuật số được nhiều doanh nghiệp Việt Nam sử dụng vào quá trình chuyển đổi số doanh nghiệp của mình. Công nghệ này cung cấp khả năng hiển thị chi tiết, minh bạch về hàng hóa và hoạt động của doanh nghiệp. Các doanh nghiệp tích hợp IoT có thể quản lý chặt chẽ hơn về quá trình vận hành của doanh nghiệp mình. Trong khi đó, nguồn dữ liệu, thông tin chi tiết và phân tích cụ thể được cung cấp bởi công nghệ IoT cho phép các doanh nghiệp đạt được các mục tiêu chuyển đổi số chính như vận hành hiệu quả, tăng tính linh hoạt và phục vụ khách hàng tốt hơn. 

  Robotics cũng là một trong những công nghệ chuyển đổi số lớn vào năm 2021. Theo khảo sát, có 1/4 doanh nghiệp sử dụng Robot thông minh trong hoạt động của họ. Tỷ lệ này ước tính sẽ tăng lên 1/3 trong hai năm tới, cho thấy một tương lai tươi sáng của công nghệ này.

  Việc sử dụng Robot đã phát triển theo thời gian, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã ứng dụng Robot trong nhiều lĩnh vực như logistic, kỹ thuật, y học... Chuyển đổi số bằng Robot sẽ cơ bản giúp các doanh nghiệp giảm chi phí, cải thiện chất lượng môi trường lao động; đảm bảo tính đồng nhất và chất lượng sản phẩm, giảm thiểu tối đa những sai sót trong quá trình sản xuất. Từ đó, giúp doanh nghiệp có thể tăng tính linh hoạt và nâng cao uy tín của thương hiệu trên thị trường.

 Công nghệ thực tế ảo (VR)

  Công nghệ VR tạo ra một thế giới ảo do máy tính tạo ra. Công nghệ này giúp người dùng bước vào môi trường ảo, trở thành một phần trong đó. Nó đưa tới người sử dụng trải nghiệm hình ảnh ảo với khả năng tương tác qua những giác quan khác như thính giác, khứu giác và xúc giác.

  Công nghệ này hiện nay đã được các doanh nghiệp Việt Nam ứng dụng trong các ngành y học, du lịch, bất động sản, kỹ thuật... Với ngành du lịch, công nghệ này khắc phục được những khó khăn phổ biến như không sắp xếp được thời gian, chuẩn bị nhiều hành lý hay lo ngại về chất lượng ăn ở. Chỉ với vài thiết bị công nghệ, khách hàng có thể di chuyển tới địa điểm du lịch ở khắp nơi trên thế giới một cách nhanh chóng. Đặc biệt, khi dịch bệnh diễn ra, công nghệ này cũng giúp các doanh nghiệp du lịch vực dậy, tìm ra con đường phát triển mới.

Chuyển đổi số cần có nguồn nhân lực chất lượng cao để có thể làm chủ công nghệ mới, phục vụ cho việc triển khai chuyển đổi số và đó cũng là điều mà các doanh nghiệp nhỏ và vừa gặp khó khăn. Con người là nguồn lực quý giá nhất của doanh nghiệp. Chiến lược phát triển nguồn nhân lực phải là một bộ phận trong chiến lược phát triển dài hạn của doanh nghiệp. Trong đó, trước hết, cần có giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực hiện hữu của doanh nghiệp, đặc biệt là đội ngũ cán bộ, chuyên viên chủ chốt thông qua các hoạt động huấn luyện, cập nhật kiến thức, trang bị kỹ năng cần thiết; thành thạo năng lực chuyên môn, nghiệp vụ; biết ngoại ngữ, trước hết là tiếng Anh; thành thạo công nghệ thông tin, máy tính... để nâng cao năng suất lao động; coi trọng công tác tuyển dụng, có chiến lược để bổ sung nguồn nhân lực chất lượng cao cho doanh nghiệp. 

  Đầu tư cho chuyển đổi số là đầu tư để thay đổi, từ nhận thức, chiến lược, nhân lực, cơ sở hạ tầng tới giải pháp công nghệ chính, vì vậy, đây là công cuộc đòi hỏi nguồn vốn đầu tư lớn. Tuy nhiên, việc sẽ phải đầu tư lớn về tài chính và nhân lực, trong khi chưa chắc chắn về hiệu quả cũng như đối mặt với nguy cơ thất bại, đó cũng là rào cản lớn nhất hiện nay của đại đa số các doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Chuyển đổi số tại mỗi doanh nghiệp sẽ tác động lớn đến chiến lược kinh doanh, hình thức hoạt động của doanh nghiệp, vì vậy, đó sẽ là một sự thay đổi lớn tới toàn bộ doanh nghiệp, điều này gây áp lực cho các nhà lãnh đạo tại các doanh nghiệp này. 

Một khảo sát cho thấy, 85% những người giữ vai trò ra quyết định quan trọng trong doanh nghiệp cho biết, họ chỉ có 02 năm để nắm vững về chuyển đổi số. Chính vì vậy, thực tế buộc các nhà lãnh đạo phải có được nhận thức kịp thời và đưa ra hành động sớm cho chuyển đổi số tại doanh nghiệp của mình.

Với tinh thần đổi mới của các doanh nghiệp hiện nay thì việc số hóa toàn diện là giải pháp không thể thiếu cho doanh nghiệp, đặc biệt là với chủ trương chuyển đổi số của Chính phủ trong những năm gần đây, các doanh nghiệp cần phải có sự chuẩn bị về tinh thần và tài chính, tạo nền móng vững chắc cho quá trình chuyển đổi số trong tương lai. Các nhà lãnh đạo, quản lý cần nâng cao chuyên môn về chuyển đổi số để đưa ra các quyết định thay đổi và đầu tư đúng đắn cho doanh nghiệp.